Dermatoskopia (inaczej mikroskopia epiluminescencyjna) jest bezpieczną, bezbolesną i nieinwazyjną metodą diagnostyczną stosowaną przy ocenie złośliwości zmian skórnych. To krótkie, a przede wszystkim niekosztowne badanie dermatolog wykonuje przy pomocy specjalistycznego urządzenia umożliwiającego wielokrotne powiększenie niepokojącego znamienia.
Pacjent poznaje wyniki diagnozy jeszcze w trakcie wizyty lekarskiej, ponadto badanie dermatoskopowe nie wymaga uprzedniego przygotowania i nie posiada przeciwskazań – dotyczy zarówno dzieci, jak i kobiet ciężarnych oraz seniorów.
Czy dermatoskop wykryje czerniaka?
Dermatoskop to niewielkie urządzenie z wbudowaną soczewką powiększającą i wystandaryzowanym źródłem światła (spolaryzowanym lub niespolaryzowanym). Dzięki funkcji dziesięciokrotnego powiększenia umożliwia szczegółową interpretację znamion naczyniowych oraz ziarninowych, takich jak pieprzyki czy przebarwienia. Światło dermatoskopu wnika z kolei w naskórek i skórę właściwą, odpowiednio eksponując jej strukturę.
Dermatoskopia pozwala wykryć zmiany nowotworowe, w tym przede wszystkim złośliwy nowotwór skóry – czerniaka. Wczesna diagnoza choroby sprzyja całkowitemu wyleczeniu, gdzie następnym krokiem jest wycięcie tkanki i poddanie jej testom laboratoryjnym. Czerniak to najbardziej niebezpieczny nowotwór skóry, ponadto szybko powoduje nowe przerzuty.
Makroskopowo znamiona barwnikowe, o charakterze nowotworowym zazwyczaj nie różnią się od pozostałych występujących na ciele pacjenta (brodawki łojotokowe czy naczyniaki), dopiero ręczny mikroskop umożliwia ich obiektywne różnicowanie.
Co więcej, dermatoskopia może być wykorzystywana przy diagnozie zakażenia świerzbem, ocenie łożyska naczyniowego wału paznokciowego w kolagenozach oraz oglądaniu trzonu włosa. Badanie dermatoskopem, któremu za przykład doskonale posłuży model Heine Delta One, jest również nieodłącznym elementem profilaktyki nowotworów skóry.
Dermatoskopia - jak wygląda badanie?
Podczas badania interpretowane są zmiany skórne na całym ciele pacjenta, również te w nieoczywistych miejscach. Czas trwania dermatoskopii zależy więc od indywidualnej ilości znamion. Wstępnie dermatolog przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad odnośnie zmiany (czy wystąpiło krwawienie, owrzodzenie, ból lub świąd w obrębie konkretnego znamienia, czy zmieniła się jego barwa, kształt albo wielkość) i historii nowotworowej w rodzinie.
Lekarz wykonujący badanie smaruje skórę pacjenta specjalnym żelem, olejkiem immersyjnym lub zwyczajną wodą, a następnie przy pomocy dermatoskopu sprawdza ewentualną asymetrię zmiany, nieregularność jej brzegów, niejednolitość koloru, wypukłość, grudkowatość lub wklęsłość jej struktury, średnicę (powyżej 5mm) i progresję zachodzącą w obrębie znamienia (zmiana wielkości, koloru, pojawienie się stanu zapalnego, krwawienie, zaburzenia czucia itd.). Wszystkie te cechy wskazują na niepokojący charakter znamienia, zwłaszcza atypowa barwa oraz pojawienie się stalowoniebieskich struktur.
Dermatolog w ramach wyżej wymienionych kategorii stawia ocenę punktową. Następnie kwalifikuje zmianę jako łagodne, niegroźne znamię melanocytowe (wynik poniżej 4,75), wymagającą obserwacji i kontroli (wynik pomiędzy 4,75 a 5,45) lub konieczną do usunięcia (wynik powyżej 5,45). Potwierdzenie diagnozy lekarza zapewnia badanie histopatologiczne.
Interpretacja wyników dermatoskopii
Badanie dermatoskopowe zakłada pewne normy, a jedną z powszechnie wykorzystywanych metod jest skala ABCD(E). A (assymetry) określa, czy zmiana jest asymetryczna, B (border) mówi o jej nieregularnych i/lub pogrubionych brzegach, C (colour) wskazuje na niejednolitą barwę znamienia, D (diameter) oznacza średnicę zmiany, natomiast E (evolution lub elevation) opisuje jej ewentualną progresję w czasie. Na podstawie tej techniki lekarz oblicza TSD – całkowity wskaźnik dermatoskopowy, jak również spisuje szczegółowe notatki.
Dermatoskopia to metoda diagnostyczna skuteczna aż w 95%, jej czułość i swoistość jest bardzo wysoka. Nie powinna zastępować badania klinicznego, ale stanowi jego znakomite uzupełnienie.
Wskazania do dermatoskopii
Badanie należy przeprowadzać profilaktycznie (przynajmniej raz do roku w okresie jesiennozimowym) oraz przy nawet najmniejszym podejrzeniu nowotworowych zmian skórnych.
Dermatoskopii systematycznie powinny poddawać się osoby o jasnym odcieniu skóry i włosów, piegach oraz licznych znamionach, ludzie opalający się słabo lub wcale, uczęszczający na solarium, narażeni na częsty kontakt z intensywnym słońcem, pacjenci z poparzeniami słonecznymi, a także ci obciążeni genetycznie.
Co więcej, wskazaniem do przeprowadzenia badania są również naczyniaki, rogowacenie łojotokowe naskórka i zmiany cylindromiczne. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest płeć żeńska oraz wiek – im starszy jest człowiek, tym bardziej narażony na niepokojące zmiany skórne.
W przypadku, jeśli pieprzyk bądź brodawka jest dla pacjenta utrapieniem estetycznym, nic nie stoi na przeszkodzie usunięcia tkanki i przekazania jej fragmentu do badania histopatologicznego, aby ostatecznie wykluczyć charakter nowotworowy znamienia. Jako wskazanie do wycięcia zmiany przyjmuje się również położenie w newralgicznym miejscu, przez co zmiana skórna ociera się o ubrania lub obuwie.
Dermatoskopia czy wideodermatoskopia?
Dermatoskopia cyfrowa (wideodermatoskopia) umożliwia porównanie progresji znamienia w czasie (jeżeli podobne badanie było wykonywane wcześniej) oraz nawet stukrotne powiększenie znakomitej jakości obrazu.
Aparatura, dzięki nowoczesnym rozwiązaniom, samodzielnie wyświetla na ekranie monitora parametry zmiany – określa symetrię, wielkość czy kolor. Należy podkreślić, że finalna diagnoza stawiana jest przez lekarza, który powinien weryfikować wyniki analizy komputerowej.
Przy pomocy specjalistycznego oprogramowania, dermatoskopia cyfrowa pozwala na komputerową analizę algebraiczną zmiany skórnej oraz obliczenie wskaźnika prawdopodobieństwa jej złośliwości na bazie zdjęć zapisanych na twardym dysku, co znacznie usprawnia i ułatwia pracę lekarza.
Wideodermatoskopia umożliwia diagnozę zmian nowotworowych w najwcześniejszym stadium rozwoju. Aparatura oferuje także monitorowanie mikro-zmian, ponadto jest w stanie zidentyfikować każdy rodzaj znamienia.
Czerniak czy pieprzyk?
Ciało przeciętnego Polaka pokrywa około dwadzieścia pieprzyków, a osoby o jasnej karnacji mają ich zazwyczaj znacznie więcej – znamiona tego typu są domeną ludzi rasy białej. Ich liczba w teorii jest uwarunkowana genetycznie, ale może zwiększyć ją przewlekłe wystawienie na wpływ światła słonecznego. U dzieci pieprzyki rosną wraz z wiekiem.
Aby uchronić swoją skórę przed zezłośliwieniem znamion, należy zadbać o odpowiednią ochronę przeciwsłoneczną – stosować kremy z filtrami, unikać godzin o najsilniejszym promieniowaniu słonecznym oraz solariów.
