Test wysiłkowy jest to elektrokardiologiczna próba wysiłkowa, stanowiąca formę badania pozwalającą przede wszystkim ocenić zmiany zapisu EKG, które widoczne są w trakcie wysiłku fizycznego. Wiadomo bowiem, że serce zupełnie inaczej pracuje w spoczynku, inaczej będąc aktywnym. Zwykłe EKG nie jest więc w stanie ocenić, jak się ono zachowuje, gdy organizm jest w ruchu. Testy wysiłkowe idealnie sobie z tym jednak radzą. Kiedy takie badania są wykonywane? Jak należy się do testu przygotować? Jakie są rodzaje testów wysiłkowych?
Test wysiłkowy - serce w trakcie aktywności
Kiedy organizm porusza się i wykonuje określoną aktywność, następuje zwiększone zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. W przypadku osób zdrowych, zwiększony przepływ krwi jest jak najbardziej możliwy. Jeśli chodzi o stany chorobowe, jakie w organizmie mogą się toczyć, wówczas pod wpływem wysiłku, odpowiednie zapotrzebowanie na tlen nie jest możliwe. W zapisie ergospirometrycznym, bo tak go właśnie się określa, widoczne są wówczas typowe cechy niedokrwienia mięśnia sercowego.
Chcąc ocenić wydolność fizyczną organizmu, ergospirometria, czyli wykonanie testu wysiłkowego, to najlepszy sposób, by móc uzyskać w pełni miarodajny wynik. W trakcie takiego badania zmusza się serce do bardziej intensywnej pracy, jednocześnie też monitorując zapis EKG i kontrolując ciśnienie tętnicze krwi.
Test wysiłkowy - w jakich sytuacjach okazuje się być niezawodny?
Bez wątpienia test wysiłkowy jest niezwykle pomocny w diagnostyce różnego rodzaju chorób, w ocenie skuteczności zastosowanego leczenia czy też w określenie wydolności fizycznej, szczególnie ważnej dla sportowców. W jakich sytuacjach test wysiłkowy to dobry wybór?
- diagnostyka różnego rodzaju chorób związanych z bólami w klatce piersiowej, ze zmianami w elektrokardiogramie, przy zaburzeniach pracy serca
- ocena zaawansowania stanu, jakim jest choroba niedokrwienna serca i wybór odpowiedniej do tego formy leczenia
- kwalifikacja do wykonania określonych badań, które są inwazyjne dla organizmu człowieka, jak również do poszczególnych etapów rehabilitacji, a także zabiegów i operacji
- ocena skuteczności leczenia konkretnych chorób serca i wpływu zastosowanych metod leczenia na dalszą jego pracę
- ocena wydolności fizycznej organizmu, jak również i samej czynności dotyczącej układu krążenia.
Jak wygląda test wysiłkowy?
W celu przeprowadzenia badania, jakim jest test wysiłkowy, niezbędny jest ergometr rowerowy lub bieżnia ruchoma. W trakcie przeprowadzanego badania, pacjent ma założone na klatce piersiowej elektrody które połączone są z urządzeniem dokonującym zapisu EKG. Ponadto, na ramię zakłada się mankiet, który pozwala w pełni kontrolować ciśnienie krwi.
W trakcie testu, intensywność wysiłku jest zwiększana. W przypadku ergometru rowerowego, utrzymywana jest stała prędkość pedałowania, ale zwiększane jest jednocześnie obciążenie. W przypadku z kolei bieżni, zwiększana jest szybkość, jak również i kąt nachylenia bieżni. Jak długo trwa takie badanie? Do momentu, aż osiągnięta zostanie przewidywana dla konkretnego wieku częstość akcji serca lub też, gdy widoczne zostaną w zapisie EKG konkretne zmiany. Badanie należy także zakończyć w momencie pojawienia się niepokojących przez badaną osobę objawów.
Kiedy nie można wykonać badania ergospirometrii?
Choć badanie ergospirometryczne polegające na wykonaniu testu wysiłkowego jest niezwykle skuteczne w uzyskaniu pożądanych informacji, nie w każdej sytuacji może ono zostać wykonane. Kiedy więc nie ma możliwości, by taki test wykonać? U pacjentów:
- z chorobą wieńcową o niestabilnym przebiegu
- po przebytym zawale serca
- z dławicą piersiową
- z chorobami mięśnia sercowego
- z nadciśnieniem płucnym
- z chorobą zakrzepowo - zatorową
- ze stenozą aortalną polegającą na zwężeniu zastawki aortalnej
- z niewydolnością krążenia
- z chorobami serca
- z tętniakiem aorty
- z niekontrolowaną arytmią serca
- z zatorowością płucną
- z zapaleniem mięśnia sercowego
- z ostrym schorzeniem ogólnoustrojowym
- z dysfunkcją narządu ruchu uniemożliwiającą wykonanie testu
Wskazania do wykonania testu
Istnieją pewne przesłanki i wskazania, by taki test wykonać. Na jego bowiem podstawie można uzyskać istotne informacje odnośnie pracy serca i ewentualnym występowaniu choroby. Kiedy więc warto taki test wykonać?
- przy podejrzeniu CAD, czyli choroby wieńcowej serca, a także przy ocenie anatomicznej i funkcjonalnej stopnia zaawansowania CAD
- przy przewidzianych zdarzeniach sercowo - naczyniowych
- przy ocenie wydolności oraz tolerancji wysiłku
- przy ocenie objawów, jakie są związane z wysiłkiem
- przy ocenie zaburzeń rytmu serca na dany stopień wysiłku
- przy ocenie następstw interwencji medycznych
Jak należy przygotować się do badania?
Aby móc przystąpić do badania, niezbędnym elementem jest podpisanie przez pacjenta zgody na wykonanie testu wysiłkowego. Na 12 godzin przed badaniem nie zaleca się wykonywania żadnej aktywności fizycznej. Na trzy godziny przed testem, nie zaleca się picia kawy i herbaty, jedzenia, palenia papierosów czy picia alkoholu. Na badanie należy ubrać się na sportowo, pamiętając przede wszystkim o wygodnych butach. Istotne znaczenie ma poinformowanie pacjenta o przebiegu badania i ewentualnych możliwościach jego zakończenia.
Rodzaje testów wysiłkowych
W zależności od celu badania, ale i samego pacjenta, testy mogą mieć inną formę i przebieg. Jak wspomnieliśmy powyżej, wykonywane mogą być na ergometrze rowerowym lub na bieżni mechanicznej. Częściej stosowana jest bieżnia , bowiem stanowi ona bardziej fizjologiczną, codziennie stosowaną formę wysiłku. W przypadku ergometru, wynik może być bardziej korzystny w zapisie EKG, bowiem nie wymaga tak dużego obciążenia, jak sam bieg na bieżni.
Oceniając sposób oceny wydolności, możemy wyróżnić testy z :
- pośrednim pomiarem wydolności, w której wykorzystuje się metodę estymacji - elektrokardiograficzny test wysiłkowy ExT
- bezpośrednim pomiarem zużycia tlenu - test spiroergometryczny CPET
Patrząc na natężenie wysiłku, testy dzielą się na:
- maksymalne - stosowane są one nieco później po przebytym zawale czy innych chorobach ze strony serca, w trakcie pełnej stabilizacji klinicznej
- submaksymalne - stosowane są one zazwyczaj u chorych we wczesnym okresie po zawale lub z wysokim ryzykiem zdarzeń sercowych w wyniku wysiłku
Ze względu na sposób zadawania wysiłku, wyróżniamy testy:
- stopniowane - GXT graded exercise tests
Badanie rozpoczyna się rozgrzewką, w trakcie której pacjent informowany jest o przebiegu całego badania. Kolejne stopnie pozwalają uzyskać równe przyrosty obciążenia 1 - 3 MET na stopień, w zależności od stopnia agresywności, Każdy stopień to 2 - 3 minuty pracy, który daje możliwość uzyskania danego stanu równowagi czynnościowej. Czas trwania takiego testu wynosi 6 - 12 minut.
- o stałym wzroście obciążenia typu ,,ramp”
Badanie rozpoczyna się od ustawienia łagodnego obciążenia, by następnie wprowadzać stały, równomierny jego wzrost, wraz z liniową adaptacją fizjologiczną. W tym teście istotne znaczenie ma prostoliniowa zależność pochłaniania tlenu od momentu rozpoczęcia testu, aż do uzyskania zadanego obciążenia. Dzięki niemu można ocenić dokładną wydolność, jak również i próg anaerobowy. Czas trwania testu wynosi 8 - 12 minut.
