Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od 5 czerwca 2020 zaleca noszenie masek w zatłoczonych miejscach publicznych oraz wszędzie tam, gdzie trudno jest zachować bezpieczną odległość (np. w środkach transportu publicznego oraz w innych obszarach zamkniętych o dużym nasileniu ruchu ludzi. Do tej pory WHO rekomendowała noszenie masek tylko w przypadku osób chorych i tych, które się nimi opiekują - nie zalecała dotąd masowego ich stosowania.
Stosowanie masek należy do środków zapobiegawczych i kontrolnych, które pozwalają ograniczać rozprzestrzenianie się niektórych wirusowych chorób układu oddechowego, w tym COVID-19. Maski mogą być używane w celu chronienia osób zdrowych (noszone jako ochrona własna w kontakcie z osobą zakażoną) lub do kontroli źródła zakażenia (noszone przez osobę zakażoną w celu zapobiegania dalszej transmisji choroby).
Jednakże samo stosowanie maski nie jest wystarczające dla zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony lub kontroli źródeł zakażenia. Należy wdrożyć równocześnie inne działania na poziomie jednostkowym i społecznym. Przestrzeganie higieny rąk, dystansowanie fizyczne (zachowywanie bezpiecznej odległości od innych osób) i inne środki zapobiegania i kontroli zakażeń mają kluczowe znaczenie dla zapobiegania transmisji COVID-19 z człowieka na człowieka.
1. Rekomendacje dotyczące stosowania masek w społeczności.
WHO zaleca, aby osoby z objawami sugerującymi COVID-19:
- Nosiły maskę medyczną, izolowały się i zasięgały porady lekarza, gdy tylko zaczną czuć się źle;
przy wystąpieniu potencjalnych objawów COVID-19 (nawet jeśli objawy te są łagodne). Objawy te mogą obejmować: gorączkę, kaszel, zmęczenie, utratę apetytu, duszność i ból mięśni. Zgłaszano również inne niespecyficzne dolegliwości, takie jak ból gardła, bóle głowy, biegunka, nudności i wymioty oraz utratę zapachu i smaku poprzedzającą wystąpienie objawów ze strony układu oddechowego. Osoby starsze i pacjenci z obniżoną odpornością mogą mieć nietypowe objawy, takie jak np. zmęczenie, biegunka, utrata apetytu czy dreszcze przy braku gorączki. Należy zauważyć, że wczesne objawy u niektórych osób zakażonych SARS-CoV-2 mogą być bardzo łagodne i niespecyficzne; - Stosowały się do wskazówek dotyczących zakładania, zdejmowania i utylizacji masek medycznych oraz higieny rąk;
- Przestrzegały wszystkich dodatkowych zasad, w szczególności higieny dróg oddechowych, częstej higieny rąk i zachowania bezpiecznej odległości co najmniej 1 metra od innych osób.
W kontekście pandemii COVID-19 zaleca się, aby wszystkie osoby, niezależnie od tego, czy używają masek, czy też nie:
- Unikały zgromadzeń ludzi i zatłoczonych przestrzeni (należy stosować się do lokalnych wytycznych);
- Utrzymywały bezpieczną odległość, co najmniej 1 metra od innych osób, zwłaszcza od osób z objawami ze strony układu oddechowego (takimi jak np. kaszel, kichanie);
- Często i regularnie wykonywały czynności związane z higieną rąk, używając preparatów na bazie alkoholu, jeśli ręce nie są wyraźnie zabrudzone lub mydła i wody;
- Stosowały się do zasad higieny dróg oddechowych, tj. zakrywały nos i usta za pomocą zgięcia łokciowego lub chusteczek jednorazowych podczas kaszlu lub kichania, utylizowały chusteczki natychmiast po ich użyciu i przeprowadzały higienę rąk.
- Powstrzymywały się od dotykania ust, nosa i oczu.
Środki zapobiegawcze w odniesieniu do COVID-19
W oparciu o dostępne dowody, wirus SARS-CoV-2 jest przenoszony między ludźmi drogą kropelkową, a nie drogą powietrzną. Najbardziej narażone na zakażenie są osoby, które mają bliski kontakt z pacjentem COVID-19 lub sprawują opiekę nad pacjentami COVID-19.
Środki zapobiegawcze są kluczowe zarówno w ochronie zdrowia, jak i w środowiskach lokalnych. Do najskuteczniejszych środków zapobiegawczych w społeczności należą:
- częsta higiena rąk przy użyciu środków na bazie alkoholu (odkażanie), gdy ręce nie są wyraźnie zabrudzone lub za pomocą mydła i wody, jeśli ręce są zabrudzone;
- unikanie dotykania oczu, nosa i ust;
- odpowiednia higiena oddechowa - kasłanie lub kichanie w zgięty łokieć lub jednorazową
chusteczkę, którą natychmiast po użyciu należy wyrzucić; - noszenie maseczki w przypadku wystąpienia objawów oddechowych i higiena rąk po zdjęciu
maski; - zachowanie bezpiecznej odległości (minimum 1 m) od osób z objawami ze strony układu
oddechowego.
Dodatkowe środki ostrożności są wymagane wśród pracowników ochrony zdrowia, w celu ochrony własnej oraz zapobiegania przenoszeniu zakażenia w placówkach ochrony zdrowia. Środki ostrożności, które powinni wdrożyć pracownicy ochrony zdrowia opiekujący się pacjentami z COVID-19, obejmują odpowiednie zastosowanie środków ochrony indywidualnej (PPE); co wiąże się z wyborem odpowiedniego PPE oraz koniecznością przeszkolenia w zakresie zakładania, zdejmowania i utylizacji PPE.
Środki ochrony indywidualnej są skuteczne w ramach działań obejmujących aspekty administracyjne, środowiskowe i inżynieryjne, zgodnie z opisem zawartym w dokumencie WHO „Infection prevention and control of epidemic- and pandemicprone acute respiratory infections in health care". Są one streszczone poniżej.
- Działania administracyjne obejmują zapewnienie dostępności środków zapobiegania zakażeniom i kontroli zakażeń, takich jak odpowiednia infrastruktura, opracowanie polityki zapobiegania zakażeniom i ich kontroli, ułatwiony dostęp do badań laboratoryjnych, odpowiednia medyczna segregacja pacjentów (triage) i rozmieszczenie pacjentów, odpowiedni stosunek liczby pracowników do liczby pacjentów oraz szkolenie personelu.
- Działania środowiskowe i inżynieryjne mają na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się patogenów i zmniejszenie zanieczyszczenia powierzchni i obiektów nieożywionych. Obejmują one zapewnienie odpowiedniej przestrzeni umożliwiającej zachowanie bezpiecznej odległości (dystansowanie społeczne) wynoszącej co najmniej 1 m między pacjentami oraz między pacjentami a pracownikami ochrony zdrowia, a także zapewnienie dostępności dobrze wentylowanych pomieszczeń (izolatek) dla pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzoną chorobą COVID-19.
COVID-19 jest chorobą układu oddechowego, która różni się od zakażenia wirusem Ebola, które jest przenoszone przez płyny ustrojowe. Ze względu na to, wymogi dotyczące środków ochrony osobistej dla COVID-19 różnią się od tych, które są wymagane dla zakażeń wirusem Ebola. W szczególności kombinezony (czasami nazywane PPE Ebola), nie są wymagane przy leczeniu pacjentów COVID-19.
Wskazówki dotyczące stosowania masek medycznych do opieki nad pacjentami COVID-19 w warunkach domowych
WHO przygotowała wytyczne dotyczące opieki nad pacjentami z potwierdzonym zakażeniem i podejrzeniem COVID-19 w warunkach domowych, gdy opieka w placówce medycznej lub innym miejscu nie jest możliwa.
Jeżeli istnieje taka możliwość, przeszkolony pracownik medyczny powinien ocenić, czy pacjent i jego rodzina są w stanie zastosować się do zaleceń i obowiązków dotyczących izolacji w warunkach domowych (np. higiena rąk, higiena oddechowa, oczyszczanie i dezynfekcja powierzchni, ograniczenia w poruszaniu się po domu). Należy przy tym przestrzegać szczegółowych wytycznych dotyczących opieki domowej.
