Rektoskop to wziernik endoskopowy do badania błony śluzowej dolnego odcinka jelita grubego w celach diagnostycznych i terapeutycznych. Rektoskop, do którego za sprawą specjalnych włókien szklanych dostarczane jest tzw. zimne źródło światła, wyposażony jest w układ optyczny przenoszący obraz z wnętrza ciała, który z końcówki przekazywany jest do komputera, umożliwiając lekarzowi ocenę stanu błony śluzowej okrężnicy.

Pobieranie, trawienie i wchłanianie dostarczanych z pokarmem składników odżywczych jest możliwe za sprawą układu pokarmowego. Układ pokarmowy poprzez przetwarzanie przyjmowanego pożywienia odpowiada za produkcję energii potrzebnej do przeżycia i wykonywania życiowych czynności. Układ pokarmowy to cewa wyściełana nabłonkiem od jamy ustnej aż do kanału odbytu, której długość wynosi około 7-8 metrów. Funkcjonalne odcinki, z których złożony jest układ pokarmowy, każdorazowo tworzą części o odpowiedniej budowie przystosowanej do pełnienia specyficznych funkcji. Dlatego też układ pokarmowy zaliczany jest do najistotniejszych składowych ludzkiego organizmu.

Badania endoskopowe umożliwiają ocenę stanów chorobowych całego układu pokarmowego w przypadku wskazań i objawów klinicznych wskazujących na występowanie patologii - zmian zapalnych, polipów nienowotworowych, naczyniaków, czy nowotworów. Przy tym, podczas badania pobierane są wycinki określonych tkanek w celu wykonania badań histopatologicznych i dalszej diagnostyki. Badania endoskopowe można podzielić ze względu na zakres wziernikowania:

• kolonoskopia (całe jelito grube),
• rektosigmoidoskopia (odbytnica i końcowy odcinek esicy),
• sigmoidoskopia (końcowy odcinek jelita grubego z esicą włącznie),
• anoskopia (kanał odbytu i końcowy odcinek odbytnicy),
• rektoskopia (cała odbytnica),
• rektoromanoskopia (rektoskopia rozszerzona o badanie końcowego odcinka esicy).

Czym jest rektoskopia? Do czego służy rektoskop?

Rektoskopia, jako jedno z badań endokopowych dolnego odcinka przewodu pokarmowego, pełni ważną rolę w diagnozowaniu chorób. Rektoskopia pozwala na ocenę budowy błony śluzowej kanału odbytu, odbytnicy oraz końcowego odcinka esicy (okrężnicy esowatej). Rektoskopia jest badaniem pozwalającym lekarzowi na bezpośrednie oglądanie śluzówki odbytu i esicy. Rektoskop wprowadzony do odcinka pozwala na rozpoznanie zmian o podłożu zapalnym, wrzodowym lub nowotworowym. W badaniu rektoskopii wykrywane zostają polipy i zmiany w obrębie odbytnicy, endometriozy, rozpoznawane są przyczyny często występujących biegunek, problemów z wypróżnieniem czy krwawień z odbytu. W badaniu istotne jest pobranie próbek fragmentów do dalszej diagnostyki – badania bakteriologicznego i badania histopatologicznego. Rektoskopia umożliwia nie tylko pobranie fragmentu narządu do dalszych badań i poddanie go analizie dającej szansę wyłonienia zmian o podłożu zapalnym, wrzodowym lub nowotworowym, ale także pozwala na usunięcie zaistniałych zmian patologicznych - polipów, ciała obcego, zahamowania krwawienia z jelita grubego, czy poszerzenie zwężeń jelita

Badania endoskopowe, w tym rektoskopia, budzą wśród pacjentów wiele obaw ze względu na ich inwazyjny charakter. Jednakże rektoskopia jest badaniem zupełnie bezbolesnym i bezpiecznym. Czas badania to zwykle 5-10 minut. Może być wykonywana u osób dorosłych i dzieci. Do wykonania rektoskopii potrzebny jest rektoskop. Rektoskop ma postać metalowej, sztywnej rurki o długości 20-30 cm i średnicy 2 cm, przy czym średnica wziernika do badania odbytnicy u dzieci jest mniejsza (1 cm). Specjalne końcówki rektoskopu umożliwiają usuwanie polipów, tamowanie krwawienia i pobranie wycinka do badania histopatologicznego. Za pomocą doprowadzonych włókien szklanych rektoskop wyposażony został w tzw. zimne światło. Rektoskop dzięki specjalnej budowie ma możliwość pobrania materiału do badania histopatologicznego i bakteriologicznego, a także na przeprowadzanie zabiegów, jak usuwanie polipów, ciał obcych, oraz tamowanie krwawienia.

Rektoskopia - przebieg badania

Pacjent w czasie całego badania oparty jest na swoich kolanach i łokciach. U osób ciężko chorych lub ze zmianami w układzie kostno-mięśniowym, lub gdy z innych przyczyn przyjęcie wspomnianej pozycji nie jest możliwe, przyjmuje się pozycję w ułożeniu lewobocznym (Simsa) - pośladki wysunięte poza brzeg stołu, pacjent znajduje się na przykurczonych udach, przy skręcie tułowia, z brzuchem zwróconym do stołu.

Lekarz w pierwszym etapie badania dokonuje oglądania okolicy odbytu w celu oceny otarć naskórka i obserwacji ewentualnych niepokojących zmian. Następnie w celu wstępnej oceny wewnętrznej najbardziej dolnej części jelita grubego, lekarz dokonuje badania per rectum, czyli badania palcem przez odbyt. Kolejnym etapem badania jest wprowadzenie rektoskopu na głębokość około 5 cm do światła odbytu bez kontroli wzrokowej wnętrza odbytnicy. Końcówka rektoskopu jest posmarowana żelem znieczulającym. Badanie rektoskopem wykonywane jest powoli, tak aby nie doprowadzić do uszkodzenia jelita i przerwania jego ściany. Lekarz na tym etapie może dokładnie ocenić wnętrze odbytu i odbytnicy. Jeżeli którykolwiek z fragmentów badania wzbudza wątpliwości diagnostyczne, lekarz pobiera wycinek do badania histopatologicznego w celu dokonania dalszej diagnostyki. Ostatnim etapem badania rektoskopowego są obserwacje po wyjęciu z rektoskopu obturatora (łagodnie zakończonej zatyczki, umożliwiającej swoim kształtem lekkie wprowadzenie przyrządu przez strefę zwieraczy odbytu).

Podczas badania rektoskopowego bardzo ważne jest przede wszystkim poczucie komfortu pacjenta. Wykonywane jest za zamkniętymi drzwiami gabinetu, za specjalnym parawanem lekarskim, żeby dodatkowo zapewnić pacjentowi poczucie bezpieczeństwa w przypadku wejścia do gabinetu lekarskiego przez personel placówki lub innych pacjentów. Często podawane są pacjentom leki uspokajające przed wykonaniem badania, co przyczynia się do poczucia przez nich maksymalnie możliwego komfortu podczas czynności lekarskich. Pacjent ma podawane również środki przeciwbólowe.

Jakie są możliwe powikłania po rektoskopii?

Chociaż powikłania po rektoskopii zdarzają się stosunkowo rzadko, u niektórych pacjentów mogą one wystąpić tak jak po każdym zabiegu medycznym. Wśród najczęściej występujących powikłań po badaniu rektoskopowym jest krwawienie z odbytu, zwłaszcza gdy podczas procedury wycinane zostały zmiany lub pobrano wycinki - krwawienie ustępuje samoistnie. Z kolei do bardzo rzadko występujących, i najpoważniejszych wśród mogących się pojawić powikłań po badaniu, zaliczane jest przerwanie ciągłości ściany jelita grubego. U niektórych pacjentów obserwowana jest niewielka reakcja uczuleniowa na żel znieczulający.

Niepokój powinny budzić powikłania w postaci podobnego jak w przypadku przeziębienia pogorszenia samopoczucia, gorączki, dreszczy, bólu brzucha, czy oddawanie smolistych, czarnych stolców. W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych objawów sytuacja wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej. Ponadto, osoba badana, jeżeli przyjmowała leki o właściwościach uspokajających przed badaniem, nie powinna prowadzić samochodu.

Rektoskopia a kolonoskopia

Obydwa badania, rektoskopia i kolonoskopia, należą do badań endoskopowych (wziernikowych) wykonywanych na dolnym odcinku przewodu pokarmowego. Chociaż często bywają ze sobą mylone, różni je przede wszystkim zakres struktur poddawanych analizie. Kolonoskopia skupia się na diagnostyce całego jelita grubego. Przy kolonoskopii oglądane przez lekarza jest wnętrze całego jelita grubego - począwszy od odbytu a skończywszy na zastawce krętniczo-kątniczej. Rektoskopia natomiast w analizowanym zakresie badania obejmuje głównie odbytnicę, skupiając się na konkretnym odcinku. Ponadto, szczegółowym badaniem odbytu zajmuje się anoskopia, a badanie pośrednie pomiędzy rektoskopią a kolonoskopią jest z kolei rektosigmoidoskopia, w którym lekarz wykonujący badanie może obejrzeć odbyt, odbytnicę oraz końcowy odcinek esicy.