Palestezjometr to specjalistyczny sprzęt medyczny służący do badania palestezjometrycznego, stosowany w diagnostyce chorób obwodowych neuropatii, badaniach przesiewowych medycyny pracy oraz orzecznictwie chorób zawodowych, a także na potrzeby badań naukowych.

Palestezjometria (badanie palestezjometryczne) jest wykonywana na palcu pacjenta w celu oceny zdolności przepływu krwi przez naczynia włosowate, która może być osłabiona przez chorobę wibracyjną powodującą ich stwardnienie. Jest istotnym badaniem klinicznym w diagnostyce chorób z grupy neuropatii obwodowych.

Zgodnie z przepisami, okresowe wykonywanie badania palestezjometrycznego jest obowiązkowe dla  osób pracujących w narażeniu na drgania mechaniczne (wibracje) przekazywane na kończyny górne oraz dla osób pracujących w narażeniu na przewlekłe działanie niskich temperatur oraz uszkodzenie zmysłu czucia dotyku przy zatruciach metalami i substancjami chemicznymi, takimi jak ołów czy chlorek winylu.

Wykonywanie badania palestezjometrycznego zaleca się pracownikom narażonym na urazy mechaniczne i mikrourazy związane ze sposobem wykonywania pracy przy wymuszonych pozycjach rąk, monotypowych ruchach kończyn, ze zginaniem i prostowaniem w stawach oraz nadmiernym obciążaniem ciężarami, co umożliwia diagnozowanie wczesnego stadium obwodowych neuropatii, w tym zespołu cieśni nadgarstka, czyli stanu powstałego w wyniku długotrwałego ucisku nerwu pośrodkowego, zakwalifikowanego do tzw. chorób zawodowych występujących najczęściej u osób pracujących przy komputerze.

Choroby zawodowe według Międzynarodowej Organizacji Pracy oznacza dolegliwości będące wynikiem narażenia na działanie czynników ryzyka występujących podczas wykonywania pracy, z powodu działania czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy. Występują po dłuższym okresie przebywania w niesprzyjających warunkach - wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji, regularnego przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia (promieniowanie, niedostosowane warunki oświetleniowe, hałas, styczność ze związkami chemicznymi, obciążenia psychiczne i fizyczne) lub wykonywania forsownych czynności. Przebieg i leczenie chorób zawodowych jest procesem długotrwałym. Są zazwyczaj chroniczne lub przewlekłe i często prowadzą do trwałej utraty zdrowia. Chorobami zawodowymi mogą być zarówno takie, które dotykają w różnym stopniu każdego, jak również występować głównie w wybranych grupach zawodowych.

Choroba wibracyjna – jak ją leczyć?

Praca związana z narażeniem na skutki choroby wibracyjnej jest poddawana kontroli w celu zapewnienia najbardziej optymalnych warunków pracy robotników wykonujących swe czynności robocze w strefie oddziaływania intensywnych drgań oraz obsługujących narzędzia lub maszyny wytwarzające wibracje. Zapobieganie szkodliwemu oddziaływaniu drgań mechanicznych sprowadza się do ścisłego przestrzegania obowiązujących norm. Niezmiernie istotną rolę odgrywa udoskonalenie konstrukcji pojazdów mechanicznych, maszyn i narzędzi. Na podstawie licznych badań udowodniono, że właściwe zawieszenie, zastosowanie urządzeń amortyzujących oraz racjonalizacja konstrukcji miejsc roboczych w znacznym stopniu zmniejsza szkodliwość oddziaływania drgań mechanicznych i wstrząsów. 

Wpływ substancji chemicznych na zmysł czucia dotyku

Chlorek winylu to niebezpieczna substancja rakotwórcza o bardzo niskich wartościach granicznych narażenia w miejscu pracy, stosowana do produkcji polichlorku winylu - najważniejszej substancji bazowej w przemyśle tworzyw sztucznych. W przypadku długotrwałego narażenia powyżej wartości progowych w miejscu pracy może dojść do uszkodzenia wątroby i śledziony, jak również przepływu tętniczego i struktury szkieletowej dłoni. Możliwe są również zmiany w materiale genetycznym.

W zależności od czasu trwania i intensywności ekspozycji charakterystyczne dla narażenia na chlorek winylu są zaburzenia wieloukładowe przebiegające pod postacią: zaburzeń krążenia obwodowego przypominających zespół Raynauda, zmian twardzinopodobnych na skórze palców rąk, powiększenia wątroby i śledziony, objawów ze strony układu oddechowego, zmian osteolitycznych paliczków dystalnych rąk. Narządem krytycznym w narażeniu jest wątroba. Monomer chlorku winylu jest karcynogenem zakwalifikowanym przez Międzynarodową Agencję Badań Raka do grupy 1 o udowodnionym działaniu kancerogennym u ludzi. Nowotworem etiologicznie związanym z narażeniem na monomer chlorku winylu jest naczyniakomięsak wątroby.

Chlorek winylu w środowisku pracy stanowi potwierdzony w wielu badaniach epidemiologicznych czynnik ryzyka wystąpienia zaburzeń zdrowotnych. Wyniki badań udowodniły, że regularne wdychanie chlorku winylu szybko zaczyna oddziaływać na cały metabolizm. Nawet przy ostrej toksyczności organizm człowieka powoduje jedynie niewielkie objawy, dlatego też sam węch nie stanowi wystarczającej ochrony ostrzegającej przed zagrożeniem wdychaniem substancji.

Z tego powodu osoby pracujące w warunkach narażających ich na bezpośrednie zetknięcie z chlorkiem winylu muszą otrzymać maksymalną ochronę przed każdym wystawieniem na działanie substancji, zaleca się również poddawanie badaniom, w tym pelestezjometrii w celu ewentualnego wykrycia zaburzeń dotyku zachodzących w organizmie.

Palestezjometria – jak wygląda badanie?

Wynik badania zmysłu czucia wibracji oznaczany ilościowo jest uwarunkowany przez siłę nacisku, zakres częstotliwości, szybkość reakcji pacjenta i jego koncentrację oraz współpracę.

Palestezjometr tworzy miernik elektryczno-mechaniczny, który poprzez wytwarzanie drgań (wibracji) rejestruje reakcję pacjenta na drgania podawane poprzez trzpień na dystalną opuszkę palca środkowego. Energia drgań zmienia się automatycznie. Osoba badana reaguje zatrzymaniem przebiegu i na tej podstawie możliwy jest odczyt poziomu i intensywności drgań.

Pomiar jest subiektywny, bo reakcja osoby następuje przy uświadomionym odczuciu progu. Ustalany jest próg czucia wibracji oraz kierunek wstępujący dla intensywności drgań. Badane jest pojawienie się lub zanikania czucia. W diagnostyce zespołu wibracyjnego palestezjometria jest łączona z próbą oziębieniową z termometrią skórną oraz próbą uciskową.