Rehabilitacja kardiologiczna stanowi ważne działanie w leczeniu chorych, którzy doświadczyli zawału serca. Adresowana jest również do pacjentów po operacjach kardiochirurgicznych oraz osób z wadami serca. W rehabilitacji układu krążenia istotną znaczenie ma aktywność fizyczna i leczenie farmakologiczne, ale także właściwa dieta i zmiana dotychczasowego stylu życia. Sprawdź, co daje rehabilitacja kardiologiczna i jak przebiega na różnych etapach.
Układ sercowo-naczyniowy dostarcza do komórek ciała tlen substancje odżywcze, a odprowadza z niego produkty przemiany materii. To dzięki układowi krwionośnemu i odpowiednio długiej sieci tętnic i żył możliwe jest zaopatrzenie całego ciała, czyli wszystkich jego organów, w krew. Zła dieta, palenia papierosów, brak aktywności fizycznej czy nadużywanie alkoholu mogą prowadzić jednak do miażdżycy tętnic, która utrudnia przepływ krwi w naczyniach krwionośnych. Stany miażdżycowe są z kolei przyczyną chorób układu krążenia, w tym zawału serca, po którym organizm musi powrócić do normalnej aktywności. Aby tego dokonać niezbędna jest kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna.
Co to jest rehabilitacja kardiologiczna?
Głównym celem rehabilitacji kardiologicznej u pacjentów po zawale serca jest powrót to sprawności fizycznej i ruchowej. Działanie to ma umożliwić także wykonywanie codziennych obowiązków domowych i zawodowych. Rehabilitacja układu krążenia obejmuje farmakoterapię, indywidualnie dobrany program ćwiczeń oraz edukację z udziałem dietetyków, gdzie głównym zadaniem jest całkowita zmiana nawyków żywieniowych. Nierzadko pacjenci po zawale serca wymagają wsparcia psychologicznego. Dlatego w ramach rehabilitacji kardiologicznej chorym oferowana jest tego typu pomoc, szczególnie, jeśli doświadczają oni stanów depresyjnych, lęku czy znacznego obniżenia samopoczucia.
Oprócz zawału serca, głównymi wskazaniami do rehabilitacji kardiologicznej są także:
- Stany po wszczepieniu zastawek, rozrusznika serca lub by-passów
- Stany po przeszczepie serca
- Niewydolność serca
- Wady serca
- Schorzenia naczyń obwodowych
Etapy rehabilitacji kardiologicznej
To, jak wygląda rehabilitacja kardiologiczna, zależne jest od stanu pacjenta po konkretnym incydencie zawałowym. Niezależnie od schorzenia kardiologicznego konkretne działania w tym zakresie wyglądają jednak podobnie.
Oto, jak przebiegają etapy rehabilitacji kardiologicznej:
- I etap rehabilitacji kardiologicznej – wczesna rehabilitacja kardiologiczna w szpitalu
Wczesna rehabilitacja kardiologiczna rozpoczyna się jeszcze w szpitalu, po około dwóch dobach po zawale, jeżeli organizm pacjenta nie wykazuje powikłań. Rehabilitacja tego typu polega przede wszystkim na pierwszym usprawnianiu pacjenta. Zaczyna się zazwyczaj od prób siadania na łóżku szpitalnym i wyjść do toalety, a następnie inicjowaniu spacerów po sali szpitalnej i korytarzu. Wczesna rehabilitacja kardiologiczna w szpitalu trwa do 2 tygodni, a jej celem jest wypisanie pacjenta do domu w stanie stabilnym. Na tym etapie odbywa się także zakwalifikowanie chorego do konkretnego modelu leczenia, m.in. w oparciu o wyniki próby wysiłkowej.
- II etap rehabilitacji kardiologicznej – wczesna rehabilitacja kardiologiczna poszpitalna
Kiedy stan pacjenta jest dobry, chory powinien podjąć drugi etap rehabilitacji, która prowadzona jest w okresie od 4 do 12 tygodnia po zawale lub operacji kardiologicznej. Terapia ta może być prowadzona w formie rehabilitacji stacjonarnej, wczesnej rehabilitacji ambulatoryjnej lub wczesnej rehabilitacji domowej. Tutaj do wyboru są m.in. oddziały rehabilitacji kardiologicznej, kardiologiczne szpitale uzdrowiskowe i sanatoria o profilu kardiologicznym. W zależności od możliwości pacjenta, może być on skierowany do ośrodków stacjonarnych lub uczestniczyć w rehabilitacji w miejscu zamieszkania. Wszystko zależy od wydolności fizycznej chorego, jego wieku oraz stopnia ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. Możliwe jest także korzystanie z rehabilitacji kardiologicznej prywatnie.
W trakcie drugiego etapu wczesnej rehabilitacji kardiologicznej, pacjenci poddawani są pełnej diagnostyce. Indywidualny plan pracy z pacjentem, w tym plan ćwiczeń fizycznych, ustalany jest na podstawie prób wysiłkowych na cykloergometrze lub bieżni mechanicznej. Ważne są również wyniki nieinwazyjnych badań kardiologicznych, tj. 24-godzinna rejestracja EKG metodą Holtera, monitoring ciśnienia tętniczego krwi, badanie echokardiograficzne serca (echo serca) oraz USG Dopplera, czyli badanie przepływy krwi w tętnicach obwodowych.
- III etap rehabilitacji kardiologicznej – późna rehabilitacja kardiologiczna
Późna rehabilitacja kardiologiczna to zazwyczaj okres od około 6 miesięcy po doznanym zawale serca. W tym czasie szczególny nacisk kładziony jest na zmianę dotychczasowego stylu życia chorego – po to, aby zminimalizować nawrót schorzeń sercowo-naczyniowych. Pacjent uczy się samodzielnej kontroli swojego stanu zdrowie i wdraża zalecenia lekarskie w życie. Na tym etapie powinno podtrzymywać się ustalone leczenie farmakologiczne i intensyfikować codzienną aktywność fizyczną (np. regularne spacery, nordic walking). Późna rehabilitacja kardiologiczna ma charakter postępowania prewencyjnego. Dlatego odpowiadając na pytanie, ile trwa rehabilitacja kardiologiczna, może uznać, że od incydentu zawałowego trwa ona całe życia.
Rehabilitacja kardiologiczna – ćwiczenia
W trakcie całego procesu rehabilitacji kardiologicznej, chorzy biorą udział w specjalnych programach, których celem jest powrót do ogólnej sprawności. W pierwszy etapie szpitalnym jest to głównie rehabilitacja przyłóżkowa, ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, aż do zwiększania wysiłku np. w postaci wchodzenia po schodach. Oznacza to, że chory płynnie przechodzi z pozycji leżącej, przez siedzącą, aż do stojącej.
W ośrodkach rehabilitacyjnych prowadzone są z kolei treningi wytrzymałościowe o typie ciągłym na cyklometrze lub bieżni mechanicznej, treningi interwałowe, treningi oporowe oraz codziennie ćwiczenia ogólnousprawniające. Jest to podejmowanie wysiłku fizycznego kontrolowane przez lekarzy i fizjoterapeutów. Jeśli pacjent korzysta z rehabilitacji kardiologicznej w uzdrowisku, ordynowane są mu także zabiegi uzdrowiskowe z zakresu fizykoterapii (np. zabiegi balneologiczne, hydroterapia).
Po zakończeniu terapii stacjonarnych lub ambulatoryjnych, pacjenci kontynuują rehabilitację kardiologiczną w domu. Aktywność w tym zakresie polega na dostarczaniu ciału codziennej dawki ruchu wraz z zalecaniami lekarskimi. Najlepszy sport po zawale mięśnia sercowego to szybki chód (również z kijami), pływanie, codzienna gimnastyka czy jazda na rowerze.
