Wychłodzenie ciała to nie jedyna przyczyna hipotermii. Sprawdź, co jeszcze powoduje duży spadek temperatury ciała i co grozi organizmowi z temperaturą poniżej 35 stopni.
Mechanizmy termolegulacyjne człowieka
Człowiek jest istotą stałocieplną, co oznacza, że potrafi utrzymać stałą temperaturę ciała. Jest to możliwe dzięki skomplikowanym mechanizmom termoregulacyjnym. Pozwalają one zarówno obniżyć temperaturę ciała w przypadku jej wzrostu oraz podwyższyć, kiedy spada ona poniżej wartości prawidłowych. Dzięki temu człowiek jest w stanie zapobiegać gwałtownym zmianom temperatury, które mogłyby zaburzyć funkcjonowanie niezbędnych do życia narządów. Czasami jednak zdarza się, że mechanizmy termoregulacyjne zawodzą. Dzieje się tak w przypadku długotrwałego narażenia na niskie temperatury, co prowadzi do rozwoju hipotermii.
Co to jest hipotermia, przyczyny hipotermii
Hipotermia jest to obniżenie temperatury ciała poniżej 35 stopni Celsjusza. Dzieli się na hipotermię łagodną (spadek do 34 stopni Celsjusza), hipotermię umiarkowaną (34-30 stopni Celsjusza) i ciężką hipotermię, w której temperatura ciała spada poniżej 30 stopni Celsjusza. Przyczyn hipotermii może być wiele, najczęstszą jest hipotermia przypadkowa, na przykład wpadnięcie do lodowatej wody po załamaniu się warstwy lodu lub długotrwałe przebywanie w zimnych temperaturach bez odpowiedniego ubioru. Hipotermię mogą również wywoływać patologiczne stany takie jak hipoglikemia, choroby neurodegeneracyjne (choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane), mocznica, krwotoki czy ciężkie oparzenia. Niektóre leki i narkotyki również mogą przyczyniać się do wywoływania hipotermii.
Wskoczyłem do oblodzonego jeziora zimą – co się dzieje z moim organizmem?
Reakcje ciała człowieka na zimno zależą od czasu ekspozycji. Początkowo trwa faza pobudzenia, kiedy to organizm robi wszystko, aby przywrócić temperaturę ciała do prawidłowych wartości. Jeżeli przed zakończeniem tej fazy nie zostanie udzielona pomoc, następuje kolejny etap – wyczerpanie się mechanizmów obronnych. Ostatnim etapem, kiedy temperatura ciała spada poniżej 27 stopni Celsjusza, jest faza letargu, przypominająca objawami śmierć kliniczną.
Temperatura ciała spada do 35 stopni Celsjusza – jak reaguje organizm?
Po obniżeniu temperatury ciała do 35 stopni Celsjusza ciało człowieka mobilizuje wszystkie mechanizmy termoregulacyjne. Ich celem jest przywrócenie prawidłowej temperatury organizmu. Nasila się wytwarzanie ciepła oraz hamowanie jego utraty. Aktywuje się reakcja stresowa, która pobudza ośrodek oddechowy i krążenia w rdzeniu przedłużonym. Zwiększa to pracę serca (zwiększone bicie serca – tachykardia, wzrost ciśnienia krwi) oraz układu oddechowego, objawiające się przyspieszeniem liczby i głębokości oddechów. Zwiększa się napięcie mięśni szkieletowych, które zaczynają wytwarzać znaczne ilości ciepła. Jeśli jest to niewystarczające do przywrócenia prawidłowej temperatury ciała, rozpoczyna się drżenie mięśni, wspomagające produkcję ciepła.
W początkowych fazach oziębienia ciała zwiększa się wydzielanie hormonów tarczycy, które nasilają przemianę materii. Przyspieszenie procesów metabolicznych prowadzi do wzrostu uwalniania ciepła.
Zwiększeniu produkcji ciepła towarzyszy uruchomienie mechanizmów zapobiegającym jego utracie. Do najbardziej wyraźnych efektów zalicza się zwężenie naczyń krwionośnych w skórze i tkance podskórnej. Zmniejsza to przepływ krwi przez powłoki ciała i ogranicza utratę ciepła. Dodatkowo zatrzymane jest wydzielanie potu.
Co się dzieje z moim ciałem, jeżeli temperatura spada do 32 stopni Celsjusza?
Kiedy temperatura organizmu spada do 32 stopni Celsjusza, mówimy o hipotermii umiarkowanej. Następuje faza załamania się obronnych mechanizmów termoregulacyjnych. Spada częstość bicia serca, częstość oddechów, pojawiają się zaburzenia przewodzenia i arytmie. Pojawiają się halucynacje, zmniejszona wola walki o życie, utrata świadomości i rozszerzenie źrenic. Naczynia krwionośne mogą utracić zdolność rozkurczania się w dystalnych partiach organizmu, prowadząc do powstania odmrożeń. Zmniejsza się zużycie tlenu przez organizm, spada tempo metabolizmu, rozwija się kwasica metaboliczna i zaburzenia elektrolitowe związane ze zwiększonym wydalaniem moczu (poliuria). Może dojść do porażenia jelit, zapalenia trzustki oraz dysfunkcji wątroby. Przepływ krwi w mózgu zmniejsza się o 6-10% na każde obniżenie temperatury o 1 stopień Celsjusza. Biorąc pod uwagę silną wrażliwość mózgu na niedotlenienie i niedożywienie, jest to organ który najszybciej ulega uszkodzeniu. Zmniejsza się również znacznie (do ok 40% wartości prawidłowych) przepływ krwi przez naczynia wieńcowe serca, co może prowadzić do niedotlenienia porównywalnego z zawałem mięśnia sercowego.
Temperatura ciała spadła poniżej 27 stopni Celsjusza – jakie zmiany zachodzą w organizmie?
Obniżenie temperatury ciała poniżej 27 stopni Celsjusza, czyli ciężka hipotermia, jest schyłkową fazą oziębiania organizmu. Objawy występujące w tej fazie, nazywanej fazą letargu, przypominają śmierć kliniczną. Tętno jest niewyczuwalne, odruchy neurologiczne są zniesione i pojawia się silna sztywność mięśni. Nie wynika ona jednak z próby wytwarzania ciepła, tylko jest wyrazem głębokiego uszkodzenia układu nerwowego. Poniżej 24 stopni Celsjusza występują bezdechy i obrzęk płuc. Drastycznie spada wytwarzanie hormonów tarczycy i hormonów stresu, które w temperaturze poniżej 20 stopni Celsjusza przestają być całkowicie wydzielanie. Jeżeli nie zostanie natychmiast udzielona pomoc, po kilku godzinach następuje śmierć organizmu.
Pomoc osobie z hipotermią
Osoba z obniżoną temperaturą ciała zawsze wymaga uwagi i monitorowania stanu organizmu. W przypadku łagodnej hipotermii należy zapewnić przebywanie w ogrzewanym pomieszczeniu, przykryć kocami i podać do picia ciepłe napoje. Umiarkowana i ciężka hipotermia często wymagają pomocy na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym. Konieczne może być podanie ciepłych płynów dożylnie i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych. Odmrożenia niestety nie mogą zostać odwrócone, więc potrzebna jest amputacja odmrożonych kończyn.
Czy morsując mogę doprowadzić do hipotermii?
Morsowanie stało się ostatnio bardzo popularną metodą hartowania organizmu. Polega ono na krótkotrwałych kąpielach w lodowatej wodzie. Jest to metoda na zahartowanie ciała oraz posiada wiele korzystnych efektów na układ krążenia i serce. Aby nie doprowadzić do hipotermii podczas morsowania, trzeba przestrzegać kilku zasad. Przed wejściem do wody należy zrobić rozgrzewkę, aby wstępnie rozgrzać organizm. Zanurzaj się w wodzie powoli, zaczynając od stóp i staraj się uspokajać oddech po każdym głębszym zanurzeniu. Kiedy tylko pojawią się dreszcze, wyjdź z wody i ogrzej się. Zawsze miej ze sobą czapkę, rękawiczki, ciepły koc i gorącą herbatę na rozgrzanie. Najlepiej po zakończeniu morsowania wejść do ciepłego samochodu, dobrze się osuszyć i włożyć suche ubranie.
