Spirometria jest badaniem pozwalającym określić pojemność i objętość płuc oraz przepływ powietrza, który następuje podczas różnych faz cyklu oddechowego. Dzięki temu badaniu, można wykryć wcześnie wiele poważnych chorób układu oddechowego i rozpocząć właściwe leczenie. Spirometria jest niezbędna w diagnozowaniu astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Pozwala ona określić, jakie rezerwy wentylacyjne posiada układ oddechowy pacjenta.
Jak wygląda badanie spirometrii?
Aby wykonać badanie oddechu należy użyć urządzenie zwane spirometrem, które rejestruje prędkość i pojemność wdychanego oraz wydychanego powietrza.
Aby badanie zostało prawidłowo wykonane, lekarz musi otrzymać minimum trzy krzywe zależności między przepływem powietrza a objętością płuc, aby sprawdzić rezerwy wentylacyjne układu oddechowego, i określić czy w organizmie badanego nie rozwija się astma lub obturacyjna choroba płuc.
Prawidłowe odczytanie wyniku badania możliwe jest po wykonanym pomiarze masy ciała oraz wzrostu pacjenta. Samo badanie jest bezbolesne. Zaczyna się ono od wywiadu z chorym, podczas którego podaje on podstawowe informacje takie jak wiek, wzrost, płeć i waga, zapisywane później w pamięci komputera podłączonego do spirometru.
Badanie spirometryczne należy wykonać w pozycji siedzącej, a pacjent powinien siedzieć wyprostowany, zginając kolana pod kątem prostym i opierając stopy o podłogę. Niekiedy wyjątkowo, badanie można wykonać w pozycji stojącej. Dzieje się tak, w przypadku kobiet w zaawansowanej ciąży i osób bardzo otyłych. Przed badaniem, należy rozluźnić uciskające elementy ubrania takie jak pasek, krawat czy kołnierzyk.
Samo badanie trwa jedynie kilka minut. Osobie badanej zaciska się skrzydełka nosa specjalnym klipsem, tak by oddychała ona tylko przez usta i żeby powietrze nie uciekało przez nos pacjenta. Na samym początku, pacjent szczelnie obejmuje ustami jednorazowy ustnik do spirometru. Ustnik powinien być objęty zębami tak, aby jego wlot znajdował się, co najmniej 2 cm za przednimi zębami. Pacjent musi go dokładnie uszczelnić wargami, żeby powietrze nie uciekało bokami z ust i dalej powinien stosować się do poleceń prowadzącego badanie. W początkowej jego fazie wymagane jest spokojne oddychanie. Następnie, należy wykonać największy możliwy wdech, a potem maksymalny ponad 6 sekundowy wydech Do momentu, kiedy technik da znak na zakończenie wydychania, trzeba je kontynuować nawet, przy uczuciu, że w płucach skończyło się powietrze.
Wszystkie te etapy należy powtórzyć trzykrotnie, bez przerw, a wszystkie podejmowane próby powinny zakończyć się zbliżonymi wynikami. Wówczas wiadomo, że badanie zostało wykonane właściwie, a pacjent prawidłowo współpracował przy wykonywaniu wdechu i wydechu.
Parametry i wyniki badań
Podczas pomiaru, monitor urządzenia wskazuje różne parametry. Dzięki spirometrowi możemy zbadać:
- Pojemność życiową .
- Pojemność wdechową .
- Objętość wydechową .
- Wydechową objętość zapasową .
Wdechową objętość zapasową .
Pojemność życiowa płuc jest to największa ilość powietrza, którą można wydmuchać, oraz ilość powietrza wydychanego podczas pierwszej sekundy U mężczyzn powinna ona wynosić średnio 4,0 dm3 kobiet -3,2 dm3, a u sportowców 7 dm3.
Na pojemność życiową płuc składają się :
· TV – objętość oddechowa − jest to około 0,5 litra powietrza, które dorosły człowiek wdycha i wydycha podczas spokojnego oddechu.
- ERV – objętość zapasowa, która jest dodatkową objętością powietrza, jaką można usunąć z płuc, po zakończeniu spokojnego wydechu − jest to ok. 1,5 litra.
· IRV – zapasowa objętość wdechowa − czyli objętość, jaką dodatkowo można wtłoczyć do płuc podczas pogłębionego wdechu, wynosi ona około 2,5 litra.
- IC − pojemność wdechowa − jest sumą objętości TV i IRV.
Dzięki spirometrii, można również ocenić czy przepływ powietrza w drogach oddechowych jest utrudniony. Jeśli tak, wówczas zachodzi tzw. obturacja, która jest charakterystyczna dla chorób takich jak astma czy POChP. Jej wyznacznikiem jest obniżenie wartości tzw wskaźnika Tiffeneau, a na jej stopień wskazuje wartość FEV1.
Natomiast, obniżona wartość FVC lub VC może świadczyć o restrykcji – czyli ograniczenia ilości czynnego miąższu płucnego. Na ocenę przepływu powietrza w płucach składają się następujące parametry:
- FEV1 − objętość powietrza wydychana z płuc w ciągu 1. sekundy przy natężonym wydechu. u osób ze zwężeniem oskrzeli, np. w przebiegu astmy oskrzelowej wskaźnik ten może pojawić się obniżony
- FVC − nasilona pojemność życiowa − całkowita objętość powietrza usunięta z płuc od najgłębszego wdechu do najgłębszego wydechu,
- FEV1/FVC − zwany wskaźnikiem Tiffneau. Jest to stosunek poprzednich dwóch wartości. Pozwala on ocenić, czy u podłoża problemów leżą zaburzenia związane ze zwężeniem drzewa oskrzelowego, czy z ograniczeniem objętości płuc.
Wyniki spirometrii oceniane są przez lekarza. Rezultat badania podany jest zarówno w liczbach, jak i przedstawiony za pomocą wykresu. Wynik z reguły pokazuje tzw. krzywą przepływ – objętość. Na osi pionowej wykresu można zobaczyć przepływ, a na poziomej - objętość wdychanego i wydychanego powietrza. Charakterystyczny kształt umożliwia, lekarzowi szybką interpretację badania. Wszelkie parametry, które poddawane są analizie, opisane liczbowo i odnoszą się do norm właściwych dla danego wieku, płci, rasy. Można się z nich m.in. dowiedzieć:
- Ile powietrza wydmuchuje pacjent od największego wdechu do końca nasilonego wydechu . Pozwala to określić pojemność życiowa płuc, oraz wielkość płuc.
- Ile powietrza podczas pierwszej sekundy natężonego wydechu może wydmuchać z płuc pacjent, dzięki temu można określić wielkość płuc i możliwe zwężenia występujące w oskrzelach.
- Jakie występuje rozróżnienie pomiędzy zwężeniem oskrzeli a zmniejszeniem objętości płuc.
- Jak przepływa powietrze w najdrobniejszych oskrzelikach badanego.
Wyniki badania należy przedstawić lekarzowi, który zinterpretuje wykres i wartości poszczególnych jego parametrów. Normy badania spirometrycznego są bardzo zróżnicowane. Inne dla kobiet i mężczyzn, a także odmienne w przypadku dorosłych, dzieci i seniorów, czy też sportowców i ludzi zażywających ruchu w małym zakresie. Dlatego, aby prawidłowo odczytać wyniki, lekarze stosują właściwe wzory ustalane w zależności od wieku i wzrostu, pozwalające na obliczenie resztkowego odchylenia standardowego. Na podstawie ostatecznych ich wyników, lekarz może rozpoznać/: choroby miąższu płuc, opłucnej, klatki piersiowej, astmę i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Wyniki spirometrii – są drukowane bezpośrednio po zakończeniu badania. Podstawowa spirometria może być w pewnych sytuacjach niewystarczająca, i wówczas lekarz kieruje pacjenta na badanie rozszerzone.
