Dla każdej przyszłej matki, w okresie ciąży, najważniejszą informacją jest stan zdrowia jej dziecka i jego prawidłowy rozwój. Jednym z elementów świadczących o zdrowiu płodu jest praca jego serca oceniana na podstawie tętna. Do jej zbadania służy kardiotokografia pozwalająca monitorować częstotliwość uderzeń serca dziecka. W razie pojawienia się zagrożenia dla jego życia pozwala ona na szybką reakcję lekarzy. Badanie to przyczynia się skutecznie się do zmniejszenia liczby zgonów noworodków.
Czym jest kardiotokografia?
Kardiotokografia ( inaczej KTG) jest jednym z głównych badań położniczych, wykonywanych pod koniec ciąży oraz podczas porodu za pomocą aparatu KTG – urządzenia służącego do badania tętna płodu zwanego kardiotokografem. Pozwala ono na obserwację zapisu skurczów porodowych macicy kobiety, przy równoczesnej rejestracji czynności serca płodu, dzięki czemu można kontrolować wzajemną zależność obu parametrów.
Kiedy robi się badanie KTG w ciąży?
Jeśli ciąża przebiega prawidłowo, badanie KTG wykonuje się planowo w okolicy terminu zbliżającego się porodu, i później co 2-3 dni do czasu rozwiązania. Każda kobieta ciężarna, zgłaszająca się do szpitala w chwili rozpoczęcia porodu, ma również standardowo wykonywane na izbie przyjęć badanie KTG. Wykonuje się je również podczas trwania porodu, a w niektórych przypadkach, wymagany jest nawet jego stały zapis. Zdarza się tak np., przy znieczuleniu zewnątrzoponowym, gdyż kobieta rodząca słabiej odczuwa wtedy nadchodzące skurcze. Kardiotokografię wykonuje się również zazwyczaj po założeniu cewnika Foleya, Jednakże, w przypadku nieprawidłowego przebiegu ciąży, badanie to zlecone może zostać już we wcześniejszych jej tygodniach. Podstawowym wskazaniem do wykonania KTG jest długotrwający lub często powtarzający się ból brzucha u ciężarnej lub pojawienie się u niej krwawienia z pochwy. Ponadto, KTG jest zalecane w przypadku cukrzycy oraz nadciśnienia tętniczego w okresie ciąży lub przy problemach z nerkami. Badanie to należy wykonać także w przypadku konfliktu serologicznego lub urazu brzucha, a także w sytuacji porodu po terminie oraz płodu, u którego stwierdzono hipotrofię. Ponadto kardiotokografię zaleca się przy ciąży mnogiej, zagrożonej oraz jeśli kobieta czuje bardzo słabe ruchy dziecka bądź też nie odczuwa ich wcale.
Generalnie KTG wykonuje się:
- u każdej ciężarnej po tygodniu ciąży,
- podczas porodu,
- w przypadku ciąży mnogiej,
- w przypadku ciąży zagrożonej,
- kiedy rozpoznano wady serca u płodu,
- w przypadku krwawienia z dróg rodnych,
- u kobiet z nadciśnieniem tętniczym wywołanym ciążą,
- po urazie brzucha,
- kiedy ciężarna nie odczuwa ruchów płodu,
- w przypadku wewnątrzmacicznej hipotrofii (zahamowaniu wzrostu płodu).
Ile trwa i w jaki sposób wykonuje się badanie KTG?
Podstawowe badanie KTG trwa zazwyczaj pół godziny a niekiedy można przedłużyć je do godziny. Zdarza się jednak, że w niektórych sytuacjach, aparat do wykonywania KTG jest podłączony prawie przez cały czas trwania porodu. Badanie powinno zostać przeprowadzone w cichym pomieszczeniu tak, aby ciężarna miała spokojne, bezstresowe warunki. Dla osób, które nie wiedzą jak się przygotować do badania KTG, istotną informacją może być, że należy zadbać o zjedzenie posiłku na 1-2 godzin przed wykonaniem pomiaru. Podczas badania zwykle zaleca się, aby kobieta położyła się na lewym boku i nie zmieniała pozycji ciała. Polega ono na umieszczeniu na brzuchu dwóch sond, z których jedna rejestruje czynność skurczową macicy, a druga odbiera i mierzy tętno płodu. Obie podłączone są do monitora i na podstawie ich odczytu drukowany jest zapis KTG płodu. Podczas wykonywania badania możliwe jest zaobserwowanie ruchów dziecka a czasami lekarze zalecają, by kobieta sygnalizowała każdy odczuwalny ruch za pomocą specjalnego przycisku wbudowanego w urządzenie.
Jak czytać zapis KTG?
Dzięki badaniu KTG, lekarz czy położna mogą przede wszystkim stwierdzić czy płód żyje, czy jest dotleniony oraz czy nie doszło do niewydolności łożyska. Warto wiedzieć, że dla dziecka pokonanie kanału rodnego jest bardzo wyczerpującym wysiłkiem i naraża je ono na wiele niebezpieczeństw. Są one możliwe do rozpoznania na podstawie częstotliwości uderzeń serca płodu. Tętno często nazywane również pulsem - to zjawisko pulsowania ścian naczyń krwionośnych, które wynika z przepływu przez nie krwi pompowanej przez serce. Dostarcza ono wielu informacji o stanie układu krwionośnego, w tym także funkcjonowania samego serca. Prawidłowe tętno płodu jest większe niż u dorosłych i wynosi od 110 do 150 uderzeń na minutę. Jeżeli jest ono w normie, oznacza to, że maluch rozwija się we właściwy sposób. O przyspieszonej czynności serca, zwanej inaczej tachykardią płodu, mówi się, jeśli częstość akcji bicia serca płodu przekracza 150 uderzeń na minutę. Natomiast o zwolnionej czynności serca, czyli bradykardii, świadczy akcja serca płodu wynosząca mniej niż 110 uderzeń na minutę. Zbyt mała częstotliwość może świadczyć o niedotlenieniu, natomiast przyspieszone bicie serca może wskazywać iż doszło do zakażenia wewnątrzmacicznego, gdyż za wywołanie tachykardii odpowiedzialna jest zazwyczaj infekcja wewnątrzmaciczna lub choroba infekcyjna matki. W takiej sytuacji, lekarze mogą podjąć szybką interwencję medyczną. Zapis KTG pozwala również wykryć tzw. deceleracje, czyli zwolnienia pracy serca, które nie powinny występować w u zdrowego płodu.
Jakie są rodzaje badania KTG?
Badanie wykonuje się na dwa sposoby. Są to:
- Najczęściej stosowane monitorowanie zewnętrzne – czyli opisane już założenie na brzuch ciężarnej kobiety pasów z wbudowanymi czujnikami.
- Monitorowanie wewnętrzne – zalecane, gdy życie dziecka jest zagrożone. Polega ono na wprowadzeniu przez szyjkę macicy elektrody, którą umieszcza się obok główki dziecka. By zbadać skurcz macicy, należy na brzuchu lub macicy umieścić także cewnik. Monitorowanie wewnętrzne jest inwazyjnym rodzajem badania KTG.
Badanie KTG można podzielić również na badanie niestresowe i stresowe. KTG niestresowe to po prostu zwykłe badanie KTG. Stresowe, polega na podawaniu niewielkich dawek oksytocyny, wyzwalającej czynność skurczową mięśnia macicy, co ma na celu obciążyć serce płodu podczas dokonywania zapisu KTG.
Kiedy możemy mówić o prawidłowym wyniku KTG?
Za prawidłowy wynik KTG płodu uznaje się pracę serca, wynoszącą 110–150 uderzeń na minutę. Zaobserwowane muszą zostać również co najmniej dwie akceleracje czyli krótkotrwały wzrost częstotliwości akcji serca płodu o 15 uderzeń na minutę przez 15 sekund. Analizując zapis KTG, należy również zwrócić uwagę na oscylacje - niewielkie wahania tętna płodu występujące w krótkich przedziałach czasu. Ich norma mieści się pomiędzy 6 a 25/min. Za nieprawidłowy wynik uznaje się, kiedy nie wystąpiły akceleracje a czynność serca płodu wynosi więcej niż 150 uderzeń na minutę lub mniej niż 110 uderzeń na minutę oraz zmniejszoną lub zwiększoną oscylację. Natomiast test stresowy jest uznawany za prawidłowy, jeżeli brak jest oscylacji, kiedy występują skurcze. Warto jednak wiedzieć, że o ile zapis świadczący o dobrym stanie dziecka prawie zawsze jest wiarygodny, o tyle odczyt wykazujący na nieprawidłowości czasem bywa fałszywy i jest spowodowany źle działającym urządzeniem lub zakłócony zmianą nasilenia i częstotliwości skurczów.
