Blog sklepu medycznego Kredos

Wśród licznych problemów z sercem, z całą pewnością jednym z nich jest tamponada serca, będąca patologicznym stanem, który dotyczy okolic mięśnia sercowego. Do jej powstania dochodzi w wyniku wypełnienia się jamy osierdziowej płynem. Co istotne, ten ma charakter przesięku lub wysięku. Sytuacja ta powoduje, że znacząco ograniczony zostaje proces, w którym przedsionki i komory serca mogłyby wypełnić się krwią. Jak rozpoznać objawy tamponady serca? Jak leczyć ten stan? Jakie mogą być powikłania tego schorzenia?

Powstawanie tamponady serca

Osierdzie będące błoną, tworzone jest przez dwie warstwy - surowiczą, jak również i włóknistą. Część włóknista znajduje się po zewnętrznej stronie i spełnia ona funkcję ochronną dla serca. To właśnie tam znajduje się płyn, który amortyzuje wstrząsy, będąc jednocześnie odpowiednim dla serca zabezpieczeniem. Tamponada serca tworzy się w wyniku wypełnienia worka osierdziowego krwią, która dalej nie może przedostać się do jam serca, czyli przedsionków i komór, jednocześnie doprowadzając do spadku ciśnienia tętniczego. Działanie takie skutkuje przyspieszeniem pracy mięśnia sercowego. Pojawia się wstrząs kardiogenny i dochodzi do spadku objętości minutowej serca. U części pacjentów może także dojść do zastoju żylnego w obrębie naczyń obwodowych, jak również i płuc.

Czym jest wstrząs kardiogenny?

Wstrząs kardiogenny jest to ogólne określenie niewydolności organizmu, jakie powstaje w wyniku zbyt małej ilości tlenu, który dociera do tkanek. Taki wstrząs może być:

• hipowolemiczny

Związany jest on między innymi z utratą płynów z ustroju. Pojawia się na przykład w wyniku krwotoku, ucieczki płynu z naczyń do tkanek czy przy reakcji anafilaktycznej.

• normowolemiczny

Związany jest on z odpowiednią ilością krwi, jaka krąży w organizmie, ale przy jednoznacznym, zbyt małych zaopatrzeniu w nią tkanek. Do takiej sytuacji dochodzi w wyniku zatorów, zakrzepów, a także przy niewydolności serca i przy rozszerzeniu naczyń obwodowych.

Objawami, które mogą świadczyć o wstrząsie, są między innymi:

• Tachykardia
• Bradykardia (przy wstrząsie neurogennym)
• Cśnienie tętnicze poniżej 90 mmHg
• Przyspieszony oddech
• Lęk
• Skąpomocz

Idąc dalej, wstrząs w zależności od stopnia rozwoju dzieli się na cztery etapy i w każdym z nich objawy mogą się bardziej lub mniej nasilać i tak:

• 1 etap: tutaj pojawia się euforia spowodowana wyrzutem adrenaliny i noradrenaliny, przyspieszając rytm serca. Zauważalny jest wyższy próg bólowy.
• 2 etap: tutaj pojawia się przede wszystkim bladość powiek, a do tego potliwość i ciągłe uczucie zimna. Jest to związane z krążeniem, które przemieszcza się w stronę serca, płuc i mózgu, jednocześnie przy złym wpływie na mięśnie, przewód pokarmowy i ukrwienie skóry
• 3 etap: tutaj pojawia się zagrożenie życia, które związane jest z niedoborem tlenu. Nie ma syntezy ATP przez mitochondria, pojawiają się zaburzenia pracy łańcucha pokarmowego, następuje wzmożona ilość uwalnianych wolnych rodników
• 4 etap: tutaj pojawiają się nieodwracalne już zmiany. Ma miejsce bradykardia, agregacja płytek krwi oraz erytrocytów, a do tego także obrzęk płuc, skąpomocz i wykrzepianie wewnątrznaczyniowe.  

Co stanowi główną przyczynę występowania tamponady serca?

Najczęściej pojawiającą się przyczyną, która może prowadzić do tamponady serca jest pęknięcie jej ściany, co zdarza się w sytuacji, gdy dojdzie do zawału serca lub pęknięciu tętniaka aorty. Innymi przyczynami, które mogą prowadzić do tamponady serca są między innymi: urazy, w tym na przykład rana kłuta, powikłania po operacjach kardiochirurgicznych, przy przerzutach nowotworowych, przy niewydolności wątroby czy też w wyniki zapalenia blaszek osierdzia. 

Co powinno nas zaniepokoić czyli słów kilka o objawach

Żadnych objawów, które mogą powodować choroby serca absolutnie nie powinno się bagatelizować. Im szybciej zostanie dany problem wykryty, tym większe istnieje prawdopodobieństwo, że podjęte zostanie w porę odpowiednie leczenie. Co więc świadczyć może o problemach z sercem, a dokładniej z tamponadą serca?

• stale przyspieszone tętno, które jest spowodowane między innymi zwiększoną pracą czynności mięśnia sercowego
• kaszel, który jest zazwyczaj suchy i napadowy, połączony z dusznościami, szczególnie zauważalnymi podczas leżenia
• bóle w klatce piersiowej, które są dość niespecyficzne i trudno jest dokładnie zlokalizować ich miejsce
• uczucie zimna, nad którym w żaden sposób nie można zapanować i które powoduje ogromny dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu
• bladość powłok skórnych, która jest bardzo mocno zauważalna i rzucająca się w oczy

Jak zdiagnozować tamponadę serca?

Niepokojące objawy należy jak najszybciej zdiagnozować z lekarzem, by ten mógł zlecić serię odpowiednich badań. Jakie więc będą tymi najważniejszymi, by potwierdzić lub wykluczyć tamponadę serca? Będą to między innymi:

• badanie elektrokardiograficzne, czyli najbardziej popularne EKG serca. Zdarzają się przypadki, w których wynik EKG jest prawidłowy, jednak najczęściej pojawia się tachykardia, a więc przyspieszony rytm pracy serca, który wynosi powyżej 1100 uderzeń na minutę. 
• badanie echokardiograficzne, czyli tak zwane echo serca, w którym lekarz może dostrzec nadmiar płynu w osierdziu
• rentgen klatki piersiowej czyli RTG, w którym zauważyć można między innymi powiększenie mięśnia sercowego. 

Poprzez wykonanie specjalistycznych badań serca, można wykryć między innymi triadę objawów Becka. Składa się na to między innymi:

• spadek ciśnienia tętniczego
• rozszerzenie naczyń szyjnych
• słabo słyszalne tony serca

Etapy tamponady

Wyróżnia się trzy etapy rozwoju tamponady: ostra, podostra i przewlekła. Zagrożeniem dla życia jest tamponada ostra, która następuje szybko i stwarza bardzo duże niebezpieczeństwo. Objawia się ona między innymi: bólami w klatce piersiowej, dusznościami, a także hipotonią i wstrząsami. Wykonując EKG serca, widoczna może być tachykardia oraz triada Becka, w której pojawia się przepełnienie żył szyjnych, paradoksalne tętno i ściszenie tonów serca. Tamponada ostra i przewlekła oczywiście także wymaga odpowiedniego podejścia i leczenia, jednak nie jest ona bezpośrednim zagrożeniem dla życia osoby chorej. 

Tamponada serca - pierwsza pomoc i leczenie

Głównym sposobem udzielenia pierwszej pomocy osobie poszkodowanej w wyniku tamponady serca jest usunięcie nadmiaru płynu z worka osierdziowego. Działanie takie nazywane jest perikardiocentezą, która wykonywana w obecności ultrasonografu, aby mieć dobrze widoczny obraz przebiegu usuwania takiego płynu, za pomocą specjalistycznej igły. W przypadku, gdy taki zabieg okaże się być nieskuteczny, kolejnym etapem jest perikardiektomia, a więc operacyjne usunięcie części worka osierdziowego lub całkowite usunięcie osierdzia. 

W czasie wystąpienia tamponady, może zgromadzić się nawet do 2000 ml płynu. Jest to sytuacja zagrażająca nie tylko zdrowiu osoby chorej, ale również i jej życiu. Tak istotna jest więc odpowiednia opieka lekarska i stosowanie się do zaleceń lekarza kardiologa.