Spirometria jest badaniem pojemności, objętości, oraz wydajności płuc, a także jest w stanie zbadać przepływ powietrza, który zachodzi w płucach i oskrzelach podczas cyklu oddechowego. Badanie to, zostało opracowano w XIX wieku, i początkowo służyło do prognozy szansy przeżycia u osób chorych na gruźlicę. Mierzoną w nim objętość płuc, nazywaną wówczas pojemnością życiową, ponieważ w tamtych czasach, niską pojemność wiązano z przedwczesną śmiercią chorych.
Etymologicznie, samo słowo „spirometria”oznacza w języku łacińskim „pomiar oddychania”, i z tego właśnie powodu badanie to, nazywane jest również pomiarem oddechu. Pozwala ono za pomocą przyrządu zwanego spirometrem na dokładną ocenę czynności układu oddechowego pacjenta, której nie umożliwiają ani badania fizykalne, ani obrazowe.
Aby ustalić sprawność wentylacyjną płuc, spirometr mierzy prędkość i ilość przepływu powietrza przez drogi oddechowe podczas wdechu i wydechu.
Spirometria doskonale sprawdza się przy rozpoznawaniu i ocenie stopnia zaawansowania zaburzeń czynności płuc, a także kontrolowania postępów leczenia chorób oddechowych.
Co wykrywa spirometria?
Badanie spirometryczne ułatwia ocenie wzorców oddychania, pomagających zdiagnozować schorzenia, takie jak astma, zwłóknienie płuc, mukowiscydoza i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Niezwykle istotne, badanie spirometryczne okazuje się w diagnostyce i leczeniu astmy, pozwalając nie tylko na jej rozpoznanie, ale na właściwy dobór terapii. Jest to również jedno z najważniejszych narzędzi w diagnozowaniu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Badanie polega na wykonaniu przez pacjenta kilku głębokich wdechów, po których następują wydechy. Dzięki nim, oceniana jest objętość powietrza wdychanego i wydychanego z płuc przez specjalny ustnik do spirometru. W ten sposób można określić rezerwy wentylacyjne układu oddechowego, i stwierdzić czy nie rozwija się któreś z jego schorzeń.
Dla kogo jest spirometria?
Lekarze wskazują, że spirometria powinna stać się standardowym elementem profilaktyki, i należeć do podstawowych badań, tak jak morfologia, kontrola poziomu cukru, ciśnienia krwi czy hemoglobiny, jednakże w naszym kraju, pomimo dostępności tego badania, spirometrię wykonuje się rzadko.
Powinny jej się poddać przede wszystkim osoby, które cierpią na przewlekły kaszel, obniżoną tolerancję wysiłku, duszności, bóle w klatce piersiowej oraz inne objawy, wskazujące na możliwość chorób układu oddechowego. Badanie spirometrem jest niezbędne, jeśli u pacjenta występują podejrzenia astmy, przewlekłej choroby płuc lub chorób śródmiąższowych.
Spirometria jest również wykorzystywana w diagnostyce zaburzeń, w przebiegu których dochodzi do zajęcia płuc, opłucnej, mięśni i nerwów ścian klatki piersiowej, takich jak: choroby tkanki łącznej a także choroby nerwowo-mięśniowe. Badanie to przydatne okazuje się również przy diagnozowaniu dysfunkcji strun głosowych. Służy również do oceny stanu chorego przed operacją raka płuc, zabiegami wykonywanymi w leczeniu rozedmy lub przeszczepem płuca.
Spirometria płuc jest również szczególnie wskazana u nałogowych palaczy papierosów, szczególnie u tych, którzy ukończyli 40. rok życia. Powinni oni wykonywać badanie raz na dwa lata, podobnie jak i osoby narażone na czynniki toksyczne, u których także należy regularnie monitorować czynności płuc.
Nie wszyscy zapewne zdają sobie sprawę, iż jeśli chcemy rozpocząć intensywne uprawianie sportów łączących się ze zwiększoną wentylacją, takich jak nurkowanie lub wspinaczka wysokogórska, dobrym pomysłem jest wykonanie badania spirometrycznego w celu zmierzenia pojemności oraz wydajności płuc.
Przeciwwskazania do spirometrii
Pomimo iż spirometria jest badaniem mało inwazyjnym i bezpiecznym, konieczność wykonania nasilonego wydechu może negatywnie wpłynąć na pacjentów cierpiących na niektóre schorzenia. Dlatego też, przed wykonaniem badania, należy wykluczyć wszelkie przeciwwskazania do niego. Spirometrii nie powinny wykonywać:
- osoby, które niedawno przebyły udar mózgu lub zawał serca,
- osoby, u których doszło do zwiększenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
- osoby posiadające dolegliwości bólowe po operacji w jamie brzusznej lub klatce piersiowej,
- osoby z rozpoznanym tętniakiem aorty lub tętnicy mózgowej,
- osoby po odwarstwieniu siatkówki,
- osoby po przebytych operacjach okulistycznych,
- osoby u których wykonana została odma opłucnowa,
- osoby, u których pojawia się krwioplucie o nieznanej przyczynie,
- osoby, u których pojawia się wysiłkowe nietrzymanie moczu,
- osoby z demencją.
- dzieci w wieku przedszkolnym ze względu na utrudnioną współpracę z lekarzem i konieczność wykonania nasilonego wydechu.
Jak przygotować się do spirometrii?
Badanie spirometrem wymaga pewnego przygotowania. Dlatego należy zwrócić uwagę, aby w jego dniu założyć wygodne, nie krępujące ruchów brzucha i klatki piersiowej ubranie. Ponadto bardzo istotne jest aby:
- Przerwa między ostatnim wypalonym papierosem również elektronicznym, a spirometrią wynosiła nie mniej niż 2 godziny a najlepiej pełną dobę.
- Przed badaniem powstrzymać się od picia alkoholu na co najmniej 4, a najlepiej 24 godziny przed badaniem.
- Nie wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego co najmniej 30 minut przed badaniem, ponieważ ważne jest, by do badania przystąpić z unormowanym oddechem.
- Zachować dwugodzinną przerwę między obfitym posiłkiem, a spirometrią. 3 godziny wcześniej można spożyć jedynie lekką przekąskę.
- Poinformować wcześniej lekarza zlecającego wykonanie spirometrii o przyjmowaniu na stałe jakichkolwiek leków, gdyż w pewnych sytuacjach konieczne jest ich czasowe odstawienie. Dotyczy to szczególnie leków przeciwastmatycznych.
Niektórym osobom wykonanie spirometrii może sprawiać trudności. Przed przeprowadzeniem testu, należy przyjrzeć się, jak wykonywać wszystkie trzy etapy badania. Jeśli podczas testu badany poczuje się zmęczony lub zakręci mu się w głowie, powinien poprosić o kilka minut przerwy na odpoczynek i uspokojenie oddechu. Czasami badanie to może sprowokować do kaszlu. Wtedy pacjent powinien spróbować odkaszlnąć, by oczyścić drogi oddechowe, a następnie ponowić badanie.
