Zawał serca jest na liście najczęstszych przyczyn zgonów w naszym kraju. Ryzyko jego wystąpienia zwiększa się wraz z wiekiem, chociaż zawału mogą doświadczyć też osoby młode, na co wpływ ma wiele czynników, w tym też styl życia i codzienne nawyki. Każdego roku z powodu zawału umiera około 30 000 Polaków. Czasami ataki pojawiają się kilkakrotnie, niektóre nie są konsultowane z lekarzem, a osoba może nie być świadoma, że miała zawał serca, a nawet kilka zawałów w ciągu ostatnich lat. Do monitorowania pracy serca wykorzystuje się nieinwazyjne badanie EKG. Czy EKG pokaże przebyty zawał? Czy może być ono pomocne w diagnozie i leczeniu?
Czym jest zawał serca?
W grupie ryzyka osób, które mają większą szansę na pojawienie się u nich zawału serca, są diabetycy, osoby otyłe, zmagające się z podwyższonym poziomem złego cholesterolu, a także z nadciśnieniem tętniczym oraz nałogowo palące papierosy. Zawałem nazywamy inaczej atak serca, który zostaje wywołany na skutek niedokrwienia mięśnia sercowego. W początkowej fazie komórki mięśnia sercowego przestają się prawidłowo kurczyć. Jest to spowodowane dostarczaniem do nich zbyt małej ilości krwi. Na skutek tego ulegają rozpadowi, a substancja, która się w nich znajduje przedostaje się do krwi, jest nią m.in. troponina. Częstą przyczyną zawału serca jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, która znajduje się w naczyniu wieńcowym. Po pęknięciu dochodzi do tworzenia się skrzepliny, która uniemożliwia napływ krwi do mięśnia sercowego.
Objawy zawału serca są charakterystyczne, ale niestety niekiedy interpretowane jako sygnały świadczące o mniej poważnych schorzeniach układu sercowo-naczyniowego. Odczuwany jest ucisk za mostkiem, bardzo silny ból i pieczenie w klatce piersiowej. Ból może promieniować do szyi, żuchwy, pleców i barku. Czasem pojawiają się też nudności i wymioty.
Co to jest EKG serca?
Wiele osób zastanawia się, czy EKG wykryje zawał i jaka jest szansa, że można zapobiec kolejnemu. Warto wiedzieć, na czym polega to badanie, co pozwoli lepiej zrozumieć mechanizm wykrywania niektórych nieprawidłowości w pracy serca. EKG bardzo często wykonuje się w celach profilaktycznych, czyli podczas podstawowego badania, szczególnie u osób po 45. roku życia, kiedy ryzyko zachorowania na choroby serca wzrasta. Do ciała pacjenta przyczepiane są specjalne elektrody, które są połączone z aparatem monitorującym pracę serca. Badanie w szpitalu czy przychodni trwa ok. 5 minut wraz z przygotowaniem pacjenta. Innym rodzajem EKG jest badanie Holtera, które wykonuje się poza szpitalem, a praca serca jest monitorowana przez 12 lub 24 godziny. Badanie pozwala określić pracę serca i jego rytm, wykryć problemy z niedokrwieniem i zaburzenia związane z prawidłowym przewodzeniem. Możliwe jest ponadto rozpoznanie zaburzeń przewodzenia prądu w sercu, które nazywamy blokami. EKG znalazło swoje zastosowanie w diagnostyce wielu chorób związanych z mięśniem sercowym i układem krwionośnym. Pomaga w wykryciu oraz monitorowaniu postępu zapalenia mięśnia sercowego, arytmii czy choroby wieńcowej. Ale czy EKG pokaże przebyty zawał?
Fala Pardego w zapisie ekg między punktem R-S przypominająca "nagrobek" najlepiej odwzorowuje przebyty zawał serca
Po angielsku zawał serca określamy jako: Tombstone ST-elevation myocardial infarction (STEMI). Słowo z ang. "tombstone" oznacza płytę nagrobkową jako oznaka rychłej śmierci po zawale. To właśnie ten kształt nagrobka w zapisie ekg między punktami R-S dostał tę nazwę.
Czy EKG wykaże zawał?
Lekarz na podstawie badania EKG jest w stanie dokładnie przeanalizować, w jaki sposób pracuje serce w spoczynku. Powstały wykres pracy serca jest dla niego źródłem cennych informacji o licznych patologiach układu krążenia. Świadczą o tym wychylenia od standardowych kształtów zapisu. Prawidłowe ekg charakteryzuje się równym zapisem QRS-ów i tzw. rytmem miarowym zatokowym. Jeżeli pacjent w przeszłości miał zawał serca, to na takim wykresie pojawią się konkretne nieprawidłowości i odchylenia od normy. Analizie podlega tzw. zespół QRS. Objawem rozległego zwału na zapisie ekg są ujemne załamki T oraz charakterystyczne uniesienie wraz z rozległym poszerzeniem odcinka ST. Tę zmianę w zapisie nazywamy falą Pardeego.
Jeżeli zaś sam QRS jest wyraźnie poszerzony, to oznacza to częstoskurcz komorowy serca. Może też przekraczać czas 0,10 s, wtedy istnieje podejrzenie przerostu komory.
Czy EKG wykryje każdy zawał? Na pewno badanie wykaże zawał, jeżeli był on rozległy i doszło do trwałego uszkodzenia serca. W przypadku, kiedy zawał nie obejmuje całej grubości ściany mięśnia, może nie pozostawić po sobie śladu i tym samym nie będzie on widoczny na EKG. Podobnie może się zdarzyć podczas badania przeprowadzanego po kurczu naczyń. Ich rozkurczenie powoduje, że zapis EKG jest prawidłowy, co nie oznacza, że pacjent nie miał zawału.
Co pokaże EKG po przebytym zawale?
Istnieje kilka rodzajów zawału serca, co zobaczyć można na badaniu EKG. Zaliczamy do nich: zawał tylnej lub przedniej ściany serca, zawał dolnej ściany serca, a także najczęstszy i najpoważniejszy zawał rozległy przedniej ściany serca. Kiedy EKG już pokaże przebyty zawał, to w jaki sposób będzie on widoczny na badaniu?
Widoczne są wtedy zmiany w załamkach oraz odcinkach zapisu, z których każdy odpowiada za inną fazę skurczu i rozkurczu serca. Jeżeli pojawiły się nieprawidłowości, to występują wysokie załamki typu T oraz ST. Zdarzają się też ujemne załamki, sięgające poniżej osi izoelektrycznej. Na uwagę zasługuje czas trwania poszczególnych okresów. Jeżeli są one wydłużone, to mogą oznaczać niedokrwienie.
To zdjęcie ukazuje typowy zawał przednio-przegrodowy obejmujący ścianę boczną serca. O przebytym rozległym zawale przednim decydują też zmiany w odcinku ST, szczególnie w odcinku V2. Widać wyraźnie lustrzane zmiany odcinka ST w odprowadzeniu III i aFV. Ten przykład zawału przednio-przegrodowego wiąże się z zaburzeniami hemodynamicznymi i wstrząsem kardiogennym. Zawały przednio-przegrodowe obejmujące boczną ścianę wynikają najczęściej z zamknięcia lewej tętnicy wieńcowej.
Zalety badania EKG
Wiedząc, że EKG pokaże przebyty zawał, warto jest wykonywać badanie regularnie, co zaleca się osobom z chorobami serca, po 45. roku życia, a także znajdującym się w grupie ryzyka i będącym już po jednym czy nawet kilku zawałach. EKG jest badaniem nieinwazyjnym i ogólnodostępnym. Może się mu poddać praktycznie każdy, czego dowodem jest EKG wykonywane u kobiet w ciąży, to oznacza, że badanie jest bezpieczne. Przeprowadzić je można w szpitalu i przychodni, ale też w karetce, a nawet w domu, czego przykładem jest EKG Holter. Badanie pokazuje pracę serca wraz z wszelkimi odejściami od normy, informując tym samym o niesprawnościach i zaburzeniach w pracy serca. Pomaga w wykryciu arytmii i zapalenia mięśnia sercowego, a także przebytego rozległego zawału.
Zawał serca może mieć różne objawy, jak również występować w różnych obszarach serca, być mniej i bardziej rozległy, wywołać mniejsze i większe uszkodzenia. Badanie EKG jest pomocne w wykrywaniu nieprawidłowości w pracy serca, dzięki czemu można zapobiegać kolejnym zawałom i powikłaniom, jakie są z nim związane.
