Astma, czyli przewlekłe zapalenie oskrzeli wywołane alergenem, to choroba coraz częściej atakująca młodszych i starszych Polaków. Objawia się dusznościami, uporczywym kaszlem i trudnościami przy nabieraniu powietrza. Na szczęście, wcześnie rozpoznana i odpowiednio leczona pozwala pacjentowi na normalne funkcjonowanie. By choremu zapewnić odpowiedni komfort życia potrzebne są nie tylko leki, ale i stała obserwacja. Najlepszym urządzeniem do tego celu jest pikflometr, czyli specjalistyczny przyrząd, który pozwala na monitorowanie szczytowego przepływu wydechowego (PEF).
Pikflometr – co to jest
Pikflometr to niedrogie, niewielkie, łatwe w obsłudze urządzenie, które mierzy szczytowy przepływ wydechowy. Szczytowy przepływ wydechowy (z ang. peak expiratory flow) to z kolei maksymalna prędkość przepływu powietrza, jaką badany może uzyskać w czasie wydechu. Wartość PEF uwarunkowana jest wielkością płuc, siłą mięśni wydechowych i średnicą oskrzeli. Przyczyną napadu astmy jest skurcz oskrzeli i zmniejszenie ich średnicy, co widać wyraźnie w parametrach badanych przez pikflometr. Odczyty podawane są na skali w litrach na minutę (l/min).
Na rynku spotkać można wiele modeli pikflometrów. Kupić można pikflometr mechaniczny lub elektroniczny. Ogólna zasada działania każdego rodzaju tego urządzenia jest jednak taka sama – zbudowane jest ono z rurki o różnym kształcie i skali, wzdłuż której przesuwa się wskaźnik. Siła powietrza wdmuchiwanego przez ustnik urządzenia przesuwa wskazówkę wzdłuż skali – tym dalej, im silniej pacjent dmuchnie. W przypadku pikflometrów elektronicznych nie ma skali, a wynik badania pojawia się na ekranie.
Jak używać pikflometru?
Pomiaru szczytowego przepływu wydechowego dokonuje się zawsze na stojąco. Przed rozpoczęciem badania, należy przesunąć wskaźnik na pozycję zero, a w przypadku pikflometru elektronicznego wyzerować licznik. Trzymając pewnie urządzenie w ręku, trzeba wykonać możliwie najgłębszy wdech, a następnie wsunąć ustnik do ust (bardzo ważne jest szczelne objęcie go wargami) i szybko dmuchnąć w miernik z całej siły. Bardzo ważne jest, by w czasie dmuchania nie blokować ustnika językiem. Po zakończeniu dmuchania pozostaje już tylko odczytanie zapisu. Badanie wykonuje się trzy razy z rzędu, a do karty obserwacji, wpisuje tylko najwyższy wynik.
Pikflometr – normy
Prawidłowa wartość PEF u osoby zdrowej to ok. 400-600 l/minutę. By odczytywanie wyniku i odniesienie do normy było proste, każdy pikflometr posiada trzy strefy określone kolorem zielonym, żółtym oraz czerwonym. Wynik mieszczący się w zielonej strefie to PEF w zakresie 100-80% wartości odniesienia. Oznacza to, że choremu w chwili wykonywania badania nic nie dolega. Żółta strefa to PEF w zakresie 80-60% wartości odniesienia, co wiąże się z koniecznością zwiększenia dawki leku, a pacjent odczuwa nieznaczne dolegliwości. Czerwona strefa to wartość odniesienia poniżej 60%, która wskazuje na zaostrzenie astmy. W tym przypadku konieczna jest konsultacja lekarska.
Pikflometr – co daje pacjentowi
Nawet pacjent cierpiący na astmę od lat, nie zawsze potrafi zaobserwować i prawidłowo oszacować nasilenie objawów choroby. W dodatku stosunkowo nieduży skurcz oskrzeli niekoniecznie musi wywoływać efekt odczuwalny w spoczynku. Na szczęście nawet te niewielkie skurcze oskrzeli wychwytuje pomiar PEF, dzięki czemu można codziennie (albo i kilka razy w ciągu doby)obserwować czynności oddechowe. Pomiar szczytowego przepływu oddechowego lekarze najczęściej zalecają pacjentom z trudną do leczenia astmą.
Częsta kontrola szczytowego przepływu wydechowego pozwala na zaobserwowanie u pacjenta czynników, które pogarszają działanie leków czy fizyczne odczulanie. Alergolodzy często zalecają astmatykom prowadzenie dzienników/ kart obserwacji swojej choroby. W chwili, kiedy pacjent zaczyna się gorzej czuć, powinien, przy użyciu pikflometru, zmierzyć swój szczytowy przepływ wydechowy i zapisać wynik oraz ten czynnik, który mógł spowodować problemy oddechowe (nagły wysiłek, pyłki traw, sierść zwierzęcia etc.)
Ciągłe monitorowanie przewlekłej choroby daje astmatykowi poczucie kontroli i oswaja lęk przed atakiem duszności. Pozwala także pacjentowi na ocenę, czy daną czynność (np. bieganie czy głaskanie kota) może wykonać. Pośrednio pikflometr pozwala także na odkrycie nieznanych wcześniej pacjentowi alergenów, które zaostrzają przebieg jego choroby oraz na odbicie tożsamości biologicznej (czyli po prostu na uświadomienie sobie, co szkodzi, a co jest obojętne dla zdrowia).
Pikflometr elektroniczny czy mechaniczny – opinie
W sklepach ze sprzętem medycznym można kupić zarówno pikflometry mechaniczne, jak i elektroniczne. Które są lepsze? To zależy od tego, czego oczekuje pacjent. Pikflometry mechaniczne są tanie (ich cena to około dwudziestu paru złotych), niewielkie i lekkie. Nie mają baterii, więc można ich używać w każdych okolicznościach. W dodatku urządzenia takie jak Pikflometr Rossmax PF120 dla dorosłych bardzo łatwo umyć, a zmieścić można je nawet w kieszeni. Wartość PEF jest w nich określana za pomocą kolorów: żółtego, zielonego oraz czerwonego. Nie jest on przedstawiany za pomocą cyfr, lecz skali, dzięki czemu obsługę takiego urządzenia bez problemu opanują także dzieci. Warto jednak pamiętać, że w przypadku fluksometrów mechanicznych, dla dzieci produkowane są dedykowane modele (jak Pikflometr Rossmax PF120 dla dzieci) o obniżonym zakresie pomiaru.
Pikflometry elektroniczne to nieco bardziej zaawansowane technologicznie urządzenia, więc ich cena oscyluje średnio w okolicy 200 złotych. W przypadku pikflometrów elektronicznych – wskaźnik PEF wyświetla się w formie cyfrowej, jednakże wtedy należy znać zakres prawidłowych i nieprawidłowych norm. Z tego samego modelu mogą korzystać zarówno dorośli jak i dzieci. Urządzenia takie jak pikflometr Microlife PF 100 ułatwiają przechowywanie i interpretowanie wyników badania. Przyrząd automatycznie wykonuje kopie bezpieczeństwa pomiarów. Wyników nie trzeba także ręcznie zapisywać w karcie obserwacji. Można wysłać je bezpośrednio do odpowiedniej, zainstalowanej na smartfonie aplikacji, która tworzy dziennik obserwacji.
