Ciąża to dobra okazja do rozpoczęcia przygody ze stetoskopem. Przyszła mama, siedząc wygodnie w fotelu, może dzięki niemu sama posłuchać bicia serca maleństwa. Podobnie pozostali członkowie rodziny. To niemal mistyczne doznanie, które wzmacnia więź z dzieckiem. Nie mniej istotne jest przekonanie się, że płód ma się dobrze, kiedy uda się „złapać” bicie jego serduszka. Ciesząc się samodzielnym użytkowaniem stetoskopu, pamiętajmy, że profesjonalne badanie osłuchowe np. serca czy płuc jest po stronie lekarza.
Mama i stetoskop
Stetoskop, inaczej słuchawki lekarskie, może kupić każdy. Za jego pomocą można ocenić tętno jako jeden z parametrów dobrostanu płodu.
Zbyt wolne tętno (poniżej 110 uderzeń na minutę) może świadczyć o niedotlenieniu dziecka.
Z kolei zbyt szybki puls (powyżej 160 uderzeń na minutę) może wskazywać na zakażenie wewnątrzmaciczne. Nie należy się martwić krótkotrwałymi, kilkunastominutowymi odstępstwami od tej normy. Dziecko może być w pełni zdrowe i fikać koziołki w łonie matki, co przekłada się na przyspieszony lub nawet nieuchwytny puls. Czasami znajduje się zbyt daleko od stetoskopu, aby puls dało się wychwycić. Wielu kobietom w ogóle nie udaje się namierzyć małego wędrowcy, inne słyszą serduszko dopiero na końcowym etapie ciąży. Zdarza się też, choć wyjątkowo, całkiem przeciwnie – bicie serca płodu udaje się usłyszeć tacie po przyłożeniu ucha do brzucha mamy.
Stetoskopem można też słuchać pracy serca, płuc i jelit całej rodziny. To częsta praktyka wśród studentów, którzy doskonalą w ten sposób swoje umiejętności. Dla laika jest to możliwość, aby wejrzeć w głąb ciała, posłuchać pracy naszej wewnętrznej maszynerii, i doskonała zachęta do rozwoju poznawczego dzieci. Sam widok prawdziwego, lekarskiego stetoskopu – symbolu zawodu lekarza – wywoduje u najmłodszych zachwyt. Mniejsze dziecko może korzystać z zestawu małego medyka i grać rolę asystenta mamy z prawdziwym stetoskopem, a większa pociecha może spróbować samodzielnie osłuchać „badanego”. I scenariusz na zabawę gotowy.
Czy przez stetoskop można usłyszeć bicie serca płodu?
Oczywiście. Według niektórych źródeł tętna dziecka można usłyszeć już w 18. tygodniu, inne są bardziej ostrożne i podają 22. Często przez stetoskop nie słychać pulsu dziecka i samo w sobie to nic niepokojącego.
Warto mieć na uwadze, że na wychwycenie tętna płodu wpływają czynniki niezależne od nas, takie jak ilość płynu owodniowego, umiejscowienie łożyska i pozycja dziecka. W osłuchiwaniu może więc się przydać odrobina cierpliwości. Poza tym laikowi trudno odróżnić tętno serca dziecka od tętnienia własnej aorty brzusznej, a właśnie ją najczęściej słychać po przyłożeniu słuchawek lekarskich do brzucha. Jest jednak na to sposób: tętno dziecka jest znacznie szybsze niż tętno dorosłego, nie do pomylenia z żadnym innym dźwiękiem, gdy już się je wychwyci. Serduszko dziecka wykonuje od 110 do 160 uderzeń na minutę, zatem bije naprawdę bardzo szybko. W razie wątpliwości, aby uniknąć niepotrzebnego niepokoju, dobrze jest porozmawiać z położną.
Jak używać stetoskopu?
Stetoskopu należy używać zgodnie z instrukcją obsługi. Należy pamiętać o odpowiednim dociśnięciu do skóry głowicy i używaniu końcówek usznych – oliwek dopasowanych kształtem do anatomii przewodów słuchowych. Oliwki powinny mieć odpowiedni rozmiar, aby udało się uszczelnić układ akustyczny. Ponadto powinny być miękkie, aby użytkownikowi było wygodnie. Ważna uwaga, o której często zapominają nawet zawodowcy: na pewno nie usłyszysz niczego, jeśli włożysz oliwki na odwrót!
Rodzaje stetoskopów
Stetoskop internistyczny jest najbardziej uniwersalny. Służy do osłuchiwania serca, płuc, tętnic udowych i szyjnych, a także badania perystaltyki jelitowej. Dostępny jest w wersji dla dorosłych, pediatrycznej i neonatalnej. Niektóre modele łączą wszystkie te zastosowania.
Stetoskop anestezjologiczny ma niską, jednostronną głowicę wyposażoną w membranę. Łatwo go wsunąć pod ubranie leżącego pacjenta lub pod mankiet ciśnieniomierza, co w połączeniu z manometrem (ciśnieniomierzem manualnym) umożliwia pomiar ciśnienia tętniczego.
Stetoskop kardiologiczny jest najbardziej czuły, a co za tym idzie, najdroższy. Jego membrana ma większą średnicę, a lejek – większą pojemność poduszki powietrznej. Wbrew nazwie, stetoskopy kardiologiczne nie służą wyłącznie do badania serca – można nimi równie dobrze osłuchać inne narządy, tyle że bardziej precyzyjnie niż za pomocą innego rodzaju stetoskopów.
Stetoskop elektroniczny pozwala usłyszeć najcichsze szmery. Umożliwia również zapisanie i przesłanie dźwięków w postaci plików, np. za pomocą smartfona. Jest najlepszą opcją dla lekarzy, którzy tracą słuch lub dla osób chcących skonsultować wyniki pomiarów z lekarzem.
Cena stetoskopu
Stetoskop można kupić już za 30 zł. Mama chcąca posłuchać, jak bije serce maleństwa, nie musi inwestować w najdroższe marki, takie jak Littmann czy MDF. Może to być stetoskop płodowy zaopatrzony w słuchawki, kardiologiczny, który jest najczulszy, a nawet internistyczny. Są też stetoskopy wielofunkcyjne: pediatryczne, neonatalne i przeznaczone dla dorosłych (w zależności od zastosowania wymienia się czaszę z membraną). W uproszczeniu można powiedzieć, że stetoskop to znacznie tańsza wersja detektora tętna płodu. Poza ceną i wyglądem różni się od niego tym, że pozwala na usłyszenie tętna płodu na późniejszym etapie ciąży – przyjmuje się na ogół, że od 20. tygodnia (choć czasem udaje się to wcześniej, a czasem później lub w ogóle, sporo bowiem zależy od warunków anatomicznych, a także od naszej cierpliwości). Niewątpliwą zaletą stetoskopu, w porównaniu z detektorem tętna płodu, jest jego uniwersalność: będzie go można wykorzystywać do innych celów, m.in. do precyzyjnego pomiaru ciśnienia.
Podsumujmy – jakie mama odniesie korzyści ze stetoskopu?
Ciężarna mama może stwierdzić, że jej maleństwo ma się dobrze, jeśli usłyszy jego serduszko. Uniknie też niepokoju bez konieczności ponoszenia większych wydatków, np. na detektor tętna płodu. Może też zmierzyć puls dziecka – policzyć liczbę uderzeń serca na minutę.
Ponadto za pomocą stetoskopu i manometru – urządzenia do pomiaru ciśnienia – można zmierzyć ciśnienie bardziej precyzyjnie niż przy użyciu stetoskopu elektronicznego. Wystarczy dokupić ciśnieniomierz zegarowy. Inną korzyścią, poza zaspokojeniem ciekawości, jest możliwość wychwycenia zmian – jeśli prowadzisz osłuchiwanie regularnie, w powtarzalnych sytuacjach i porach. Uchwycone samodzielnie zmiany należy skonsultować z lekarzem. Podobnie podejmowanie jakichkolwiek decyzji terapeutycznych w oparciu o osłuchiwanie zdecydowanie należy zostawić lekarzowi.
