Spiro znaczy oddech, oddychanie, łatwo więc stwierdzić, że spirometria to badanie, w którym mierzy oddech (w uproszczeniu). Dlaczego trzeba go mierzyć i jak to się odbywa? Oto najważniejsze informacje o tym niebolesnym i nieinwazyjnym badaniu.
Spirometria – co to za badanie?
Badanie spirometryczne mierzy pojemność i objętość płuc i przepływ powietrza przez płuca i oskrzela. Są to szalenie ważne parametry, które pomagają określić, jakie są rezerwy wentylacyjne układu oddechowego i – przede wszystkim – stwierdzić, czy nie pojawiła się POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) lub astma.
Badanie może wykazać obturację, czyli takie zwężenie oskrzeli, które utrudnia przepływ powietrza. Utrudniony przepływ powietrza przekłada się m.in. na jakość oddechu, możliwość wystąpienia duszności, szybkie męczenie itp.
Spirometria polega na tym, że oddycha się przez specjalny, jednorazowy ustnik, a wydychane powietrze kierowane jest do urządzenia, które dokonuje pomiaru. Brzmi prosto, prawda?
Kto powinien się badać?
Spirometrię wykonuje się w Polsce wciąż zbyt rzadko. Badanie, które m.in. pozwala rozpoznać POChP (przewlekłą obturacyjną chorobę płuc) na wczesnym etapie, powinno być wykonywane znacznie częściej. Dzięki temu, że choroba zostaje wcześnie wykryta możliwe jest zastosowanie leczenia, dzięki któremu możliwe będzie jej zatrzymanie albo spowolnienie. Czy to ważne? Ogromnie! Od tego zależy komfort życia, czyli na przykład to, czy będziemy mogli iść na spacer albo wejść po schodach bez zadyszki i zmęczenia. Nie mówiąc już o tym, że nieleczona choroba może być bardzo groźna – około 15 000 osób umiera na nią w Polsce każdego roku.
Badać powinny się osoby chore na astmę (lub z podejrzeniem tej choroby). Dlaczego? Ponieważ dzięki spirometrii można nie tylko określić stopień zaawansowania choroby, ale też kontrolować skuteczność leczenia.
Badanie powinny wykonywać osoby narażone na wystąpienie chorób płuc, czyli palacze, osoby pracujące w zapylonym środowisku albo mieszkające w miejscu o zanieczyszczonym powietrzu, osoby biorące leki, które mogą uszkadzać układ oddechowy. Przewlekły kaszel czy duszność też są wskazaniami do zrobienia tego badania. Profilaktycznie raz na dwa lata powinny badać się osoby po 40 r.ż.
Czy są przeciwwskazania do wykonania tego badania? Tak - spirometrii nie powinno się wykonywać:
- gdy jest rozpoznanie tętniaka aorty albo tętnicy mózgowej,
- gdy niedawno była operacja okulistyczna,
- u osób po odwarstwieniu siatkówki,
- po przebytym niedawno udarze mózgu albo zawale serca,
- gdy doszło do zwiększonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Bezwzględnie nie należy robić spirometrii przy bólach po operacji w jamie brzusznej i klatce piersiowej, w demencji oraz nietrzymaniu moczu.
Spirometria może być przeprowadzona u dzieci, ale warunkiem koniecznym jest, żeby dziecko dobrze współpracowało i umiało zastosować się do poleceń.
Jak przebiega badanie spirometryczne i jak się do niego przygotować?
Badanie nie wymaga żadnego przygotowania, ale warto przyjść na nie w wygodnym ubraniu, które nie będzie uciskało; dobrze byłoby też nie palić i nie pić alkoholu na około 4 godziny przed samym badaniem i nie podejmować wytężonego wysiłku pół godziny przed nim.
Jak przebiega spirometria?
- Konieczne jest ścisłe wykonywanie poleceń osoby wykonującej badanie.
- Siada się wygodnie przy spirometrze (urządzenie do badania), a osoba przeprowadzająca badanie zapyta i wprowadzi do urządzenia dane, m.in. wiek, wagę i wzrost badanej osoby. Zada także pytanie o przyjmowane leki, zwłaszcza te, które mogą wpłynąć na wynik badania.
- Osoba przeprowadzająca badanie udzieli dokładnych instrukcji, a potem umieści w ustach jednorazowy ustnik. Trzeba go ściśle objąć wargami, tak, żeby powietrze nie przechodziło nigdzie obok.
- Następnie na nos zostanie założony klips zaciskowy (dzięki temu możliwe będzie oddychanie tylko przez usta).
- Teraz trzeba będzie przez chwilę spokojnie oddychać przez ustnik.
- Na wyraźne polecenie trzeba kolejno: wypuścić powietrze z płuc do samego końca, wziąć maksymalnie głęboki wdech, maksymalnie mocno oraz bardzo długo wypuścić powietrze z płuc. Ten wydech powinien być początkowo mocny, następnie maksymalnie długi. Cała objętość powietrza w płucach powinna trafić prosto do spirometru.
- Powtórzenie badania. Badanie powtarza się minimum trzy razy, ponieważ chodzi o to, żeby uzyskać trzy powtarzalne i prawidłowe pod względem technicznym pomiary. Prób wykonania badania nie powinno być więcej niż osiem.
Przez wszystkie etapy badania pomaga przejść osoba je prowadząca, dlatego najważniejsze jest stosowanie się do jej poleceń. Samo badanie nie boli, ale prawidłowe wydmuchanie powietrza z płuc do samego końca wiąże się z pewnym wysiłkiem.
Po zakończeniu badania spirometrycznego zostanie wydrukowany wynik. Wynik ma postać wykresu + dane liczbowe i interpretuje go zawsze lekarz.
Gdzie wykonać badanie spirometryczne?
Badanie może być wykonane w każdym gabinecie lekarskim wyposażonym w spirometr. Wbrew obiegowej opinii nie musi to być gabinet pulmonologiczny (czyli lekarza chorób płuc). Wiele gabinetów lekarzy rodzinnych, internistów wyposażonych jest w to urządzenie. Nie jest wymagane skierowanie na badanie, można je wykonać w dowolnym momencie.
Badanie musi wykonać osoba doświadczona, która będzie potrafiła właściwie je przeprowadzić i pokierować pacjentem. W praktyce najczęściej jest to pielęgniarka. Interpretacja wyniku należy do lekarza.
