Spirometr - pomoc w wykryciu problemów z płucami
Choroby płuc i układu oddechowego, to coraz częściej spotykane problemy zdrowotne. Przyczyną ich jest najczęściej palenie papierosów, a także wszechobecny (szczególnie zimą) smog. Kaszel, duszności, bóle w klatce piersiowej – te objawy sugerują, że powinniśmy odwiedzić pulmonologa, który najpewniej zaleci nam wykonanie spirometrii. Co to jest spirometria i co pozwala zdiagnozować? Czy trzeba się specjalnie przygotowywać do tego badania?
Co to jest spirometria
Spirometria, to badanie objętości płuc, pozwalające na zdiagnozowanie patologicznych zmian. Wskazaniem do wykonania spirometrii są wszelkie utrzymujące się mimo braku przeziębienia czy infekcji wirusowych objawy ze strony dolnych dróg oddechowych.
Ponadto spirometrię muszą regularnie wykonywać osoby będące po przeszczepie płuc. Częściej niż inni na to badanie powinni zgłaszać się nałogowi palacze papierosów, a także osoby narażone na działanie negatywnych czynników środowiskowych (zanieczyszczone powietrze w pracy lub w miejscu zamieszkania). Badanie pozwala także monitorować przebieg i efekty leczenia u chorych na POCHP, astmę i inne choroby płuc. Mając na uwadze wytyczne, zdrowe osoby po 40 roku życia powinny wykonywać spirometrię co 2 lata, natomiast palacze i osoby z problemami ze strony płuc i układu pokarmowego częściej. Badanie spirometrem jest bezbolesne i nieinwazyjne. Mogą jednak pojawić się pewne trudności w wykonaniu tego badania, szczególnie u małych dzieci.
Pacjent siada przy spirometrze i obejmuje ustami ustnik. Następnie instruowany przez lekarza wykonuje kilka głębokich wdechów z pełnymi, długimi wydechami. Lekarz wykonujący badanie daje znak, kiedy należy zakończyć wydech, dlatego badanie może sprawić trudności z powodu uczucia, że nie ma już czego wydychać. W trakcie badania oceniana jest objętość oraz przepływ powietrza wdychanego i wydychanego przez pacjenta. Lekarz musi uzyskać trzy krzywe zależności między przepływem powietrza a objętością płuc. Dla prawidłowego wyniku badania konieczne są trzy podobne pomiary. Pomiary wykonuje się metodą statyczną lub dynamiczną. Statyczna metoda pozwala uzyskać pomiar objętości oddechowej, pojemności wdechowej, zapasowej objętości wdechowej, wydechowej oraz pojemności życiowej. Dynamiczna zaś polega na wykonywaniu szybkich i mocnych oddechów, co pozwala określić natężoną pojemność życiową, natężoną objętość wydechową pierwszosekundową, szczytowy przepływ wydechowy oraz czas trwania natężonego wydechu. Spirometria pomaga w diagnozowaniu chorób takich jak astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.
Rodzaje spirometrów i ich działanie
Spirometria jest wykonywana za pomocą urządzenia, jakim jest spirometr. Dla prawidłowego przebiegu badania konieczne jest odpowiednie skalibrowanie urządzenia oraz brak zakłóceń w przebiegu badania. Wyróżnia się kilka rodzajów spirometrów:
- termiczny – duże urządzenie wrażliwe na temperaturę i mierzące przepływ powietrza z dużą dokładnością przy wykorzystaniu energii elektrycznej, procesu chłodzenia oraz utrzymywania różnicy temperatur na optymalnym poziomie;
- ciśnieniowy – zwany inaczej pneumotrachometrem, mierzący prędkość przepływu powietrza za pomocą zmian ciśnienia i temperatury;
- ultradźwiękowy – wykorzystujący zjawisko Dopplera, dokładny i niewrażliwy na czynniki zewnętrzne, a do tego lekki i nie wymagający kalibrowania;
- turbinowy – wykonujący pomiar dzięki działaniu turbiny, która jest napędzana wydychanym przez pacjenta powietrzem;
Przeciwwskazania do spirometrii
Choć spirometria jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym, są osoby, które nie powinny jej wykonywać. Są to na przykład osoby z tętniakami aorty lub mózgu, osoby po operacjach oczu, zwłaszcza z odwarstwieniem siatkówki, pacjenci kardiologiczni po przebytych zawałach lub udarach, a także osoby ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym. Badanie odradza się także osobom po operacjach lub z urazami jamy brzusznej bądź klatki piersiowej, gdyż ból może utrudniać odpowiednie wykonanie oddechów. Względnym przeciwwskazaniem jest także wysiłkowe nietrzymanie moczu lub demencja starcza, która może utrudnić współpracę pacjenta z lekarzem. Badania nie wykonuje się także u małych dzieci, do kilku pierwszych lat życia, ze względu na utrudnioną współpracę oraz trudności z odpowiednio głębokim oddechem. U dzieci starszych badanie zwykle przebiega bez problemów.
Czy trzeba się przygotowywać do badania?
Spirometria nie wymaga specjalnych przygotowań. Przed samym badaniem wykonywany jest pomiar wzrostu i wagi pacjenta. Niemniej, każdy powinien pamiętać o kilku sprawach, a mianowicie o tym, by:
- nie palić papierosów i nie pić alkoholu na 4 godziny, a najlepiej dobę przed badaniem;
- ubrać się wygodnie, tak by ubranie nie krępowało ruchów;
- nie jeść dużych posiłków na 2 godziny przed spirometrią;
- zrezygnować z aktywności fizycznej minimum 30 minut przed badaniem;
- odstawić niektóre leki w przypadku pacjentów z astmą, jeśli badanie ma być wykonywane po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela, o czym pacjent jest informowany zwykle przy rejestracji na badanie;
Wyniki spirometrii – interpretacja
Wyniki spirometrii pacjent przedstawia swojemu lekarzowi, który skierował go na badanie. Lekarz dokonuje interpretacji wykresu i wartości poszczególnych parametrów. Normy badania są różne dla kobiet i mężczyzn, a także dla dorosłych i dzieci. Aby prawidłowo odczytać wyniki, stosowane są wzory zależne od wieku czy wzrostu pacjenta, dzięki czemu można obliczyć tak zwane resztkowe odchylenie standardowe. Ostatecznie normy prezentowane są w percentylach i wynoszą dla dorosłych od 5 do 95 percentyla, a dla dzieci od 3 do 97 percentyla.
