Badanie spirometryczne jest podstawowym i najbardziej rozpowszechnionym badaniem czynnościowym w diagnostyce chorób układu oddechowego. Jednakże, nie jest ono jednorodne, i można rozróżnić pewne jego rodzaje. Do odmian spirometrii należą:
Pikflometria czyli spirometria domowa
Zadaniem tego rodzaju spirometrii, jest kontrola i monitorowanie szybkości wydychania powietrza po głębokim wdechu zwana inaczej wskaźnikiem PEF. Polega ona na wydychaniu strumienia powietrza w specjalny ustnik podłączony do aparatu mierzącego, i pozwala ocenić tzw. szczytowy przepływ wydechowy w odniesieniu do wartości maksymalnej dla osoby badanej. Magazyn Journal of Asthma opublikował niedawno wyniki badania, którego celem było rozpoznanie zdolności pacjentów z astmą do wykonywania codziennych badań spirometrycznych. Wykazało ono, że domowa spirometria jest bezpieczna i wykonalna.
Spirometria statyczna i dynamiczna
W ramach badania spirometrycznego, rozróżniamy spirometrię statyczną, inaczej klasyczną, zwaną również wolną, w ramach której wykonywany jest test sVC, mający na celu pomiar objętości i pojemności płuc podczas spokojnego oddychania, oraz spirometrię dynamiczną. W tej ostatniej, wykonywany test FVC, służący do pomiaru natężenia i objętości przepływającego powietrza podczas natężonego oddychania, oraz test MVV, wykonywany w celu pomiaru sumarycznej wartości wentylacji zmierzonej w ciągu 12 sekund, przeliczonej potem na wentylację minutową.
Spirometria dynamiczna
Dobrze jest mieć świadomość, iż tak naprawdę podział na spirometrię statyczną i dynamiczną jest podziałem typowo metodologicznym. Albowiem, w codziennej praktyce, za potocznie mówiąc „badanie spirometryczne” uważa się badanie wykonane techniką spirometrii dynamicznej, czyli tzw. test FVC, który jest jest w potocznym znaczeniu spirometrią właściwą.
Lekarz kierując pacjenta na badanie spirometryczne ma na myśli właśnie spirometrię dynamiczną; w jej zakresie wykonuje się zazwyczaj tzw. spirometrię podstawową, oraz spirometrię po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela (nazywaną też „spirometrią z oceną odwracalności obturacji”). Spirometria dynamiczna pozwala na pomiar przepływu powietrza w poszczególnych fazach wydechu i ocenę natężonej pojemności życiowej płuc oraz własności sprężyste płuc i ściany klatki piersiowej. Badanie pozwala na określenie parametrów, takich jak natężona pojemność życiowa, natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa, szczytowy przepływ wydechowy czy czas trwania natężonego wydechu.
Badanie Przepływ-Objętość, wykorzystując manewr natężonego wydechu po uprzednim natężonym wdechu i umożliwiając wyznaczenie szeregu parametrów, pozwala na ocenę stopnia obturacji, poprzez zaobserwowanie już w trakcie badania ograniczenia przepływu wydechowego dla dowolnej objętości płuc.
Aby wykonać badanie spirometryczne w warunkach dynamicznych, na początek, pacjent powinien wykonać kilka spokojnych oddechów. Następnie, powinien wykonać głęboki ,spokojny wydech, a po nim forsowny, głęboki wdech i znów głęboki wydech. Na koniec, pacjent powinien wykonać jeszcze jeden spokojny oddech. Próbę zwykle powtarza się 3-krotnie, a uzyskane podczas niej wyniki powinny być do siebie zbliżone - jest to jeden z wyznaczników prawidłowo wykonanej spirometrii .
Badanie maksymalnej wentylacji dowolnej MVV
Nazwa MMV pochodzi z języka angielskiego, jest skrótem pochodzącym od słów maximal voluntary ventilation i oznacza maksymalną wentylację dowolną. Jest to sumaryczna maksymalna wentylacja zmierzona w ciągu 12 s i przeliczona na wentylację minutową. Aby wykonać test MVV, pacjent po wykonaniu początkowo 5-10 spokojnych oddechów powinien wykonać w czasie 12 sekund kilka jak najgłębszych wdechów i wydechów z częstotliwością wybraną przez niego albo narzuconą przez badającego. Najwyższe wartości można uzyskać przy częstotliwości 70 – 80oddechów na minutę.
Następnie, po uregulowaniu oddechów u pacjenta, badanie należy dwukrotnie powtórzyć, a za zmierzoną przyjąć wartość najwyższą. Jednakże, badanie jest obecnie rzadko wykonywane, z powodu słabej tolerancji u badanych i umiarkowanej powtarzalności oraz ze względu na słabą korelację ze zdolnością do wysiłku.
Spirometria klasyczna. Test sVC
Natomiast spirometria statyczna pozwala na pomiar objętości i pojemności płuc w warunkach spokojnego oddychania i pozwala na uzyskanie danych, takich jak: objętość oddechowa, pojemność wdechowa, zapasowa objętość wdechowa, zapasowa objętość wydechowa oraz pojemność życiowa. Test sVC, można przeprowadzić, polecając pacjentowi po kilku spokojnych oddechach wykonanie wolno i jednostajnie najgłębszego wydechu, a po wypłaszczeniu się krzywej, możliwie najgłębszego wdechu. Natomiast po uzyskaniu wypłaszczenia wdechowego, jeszcze raz powinien wykonać on spokojny wydech.
W innym wariancie, badanie to można również zacząć od najgłębszego spokojnego wdechu, po którym następuje powolny, najgłębszy wydech.
Można też przeprowadzić jeszcze trzeci, dwuetapowy sposób pomiaru sVC, chociaż nie jest on obecnie zalecany. Wówczas, po spokojnym oddychaniu, pacjent powinien wykonać najgłębszy, powolny wydech.
Dobrze jest wiedzieć, że stosowanie w praktyce diagnostycznej testu Svc jest stosunkowo niewielkie, i służy on głównie do przesiewowych badań sportowców.
