Proces oddychania, to przede wszystkim wymiana tlenu i dwutlenku węgla, jaka odbywa się między organizmem, a otoczeniem. Składają się na niego trzy elementy - wentylacja płuc, dyfuzja i transport tlenu przez krew do tkanek. Na czym to wszystko dokładnie polega? Co w sytuacji, gdy pojawiają się problemy z układem oddechowym? Czy naschorzenia układu oddechowego niezbędny będzie spirometr?
Fizjologia oddychania - czyli jak to wszystko wygląda?
Jak wspomnieliśmy powyżej, proces oddychania składa się z trzech zasadniczych etapów:
- wentylacja płuc - inaczej przepływ powietrza przez płuca, polegający na wymianie powietrza między pęcherzykami płucnymi, a otoczeniem.
- dyfuzja - polegająca na wymianie tlenu i dwutlenku węgla, jaka zachodzi między pęcherzykami płucnymi, a krwią.
- transport tlenu - trafia ona przez krew do tkanek, następuje pochłanianie tlenu w tkankach, a następnie ma miejsce odwrotny transport dwutlenku węgla z wszelkich tkanek do pęcherzyków płucnych.
Jeżeli pojawiają się choroby oddechowe, mogą one doprowadzić do zmian własności mechanicznych zarówno tkanki płucnej, jak również i dróg oddechowych. Aby ocenić sprawność wentylacyjną płuc, jak również i samą mechanikę oddychania, kluczową rolę odgrywa między innymi pomiar szczytowego przepływu wydechowego, jak również i badanie wydolności płuc czyli spirometria.
Można więc zadać sobie tutaj zasadnicze pytanie - co to jest spirometria? Jak działają spirometry i w jakich sytuacjach, takie testy spirometryczne stanowią najlepszy wybór? Takie badanie pojemności płuc, jak również i objętości, jest podstawowym badaniem czynnościowym, jakie pozwala ocenić wentylację płuc. Ojcem spirometrii jest angielski chirurg John Hutchinson, który stworzył pierwszy spirometr w 1846 roku. W chwili obecnej rynek ma nam do zaoferowania ogrom produktów z tej kategorii. Można postawić na specjalistyczny sprzęt, na przykład spirometr Microlab czy Aspel, można wybrać spirometr w doskonałej cenie z wbudowaną drukarką, z brakiem konieczności częstej kalibracji, z dodatkowymi funkcjami, mobilne. Dużą popularnością cieszy się także spirometr domowy, z pomocą którego możemy wykonać odpowiednie badanie oddechu lub konkretne ćwiczenia na poprawę funkcjonowania układu oddechowego.
Pomiar objętości i pojemności płuc można przeprowadzić zarówno w warunkach statycznych, jak również i dynamicznych.
- 4pomiar statyczny
W pierwszym przypadku pomiar ma przede wszystkim odzwierciedlić własności sprężyste płuc, jak również i samej ściany klatki piersiowej. Co możemy na tej podstawie zobaczyć? Przede wszystkim VC - Vital Capacity, czyli pojemność życiową - objętość powietrza wydychanego, jaka odbywa się w czasie maksymalnego, powolnego wydechu, jaki wykonywany jest po maksymalnym wdechu. Ponadto, spirometryczne badanie daje także możliwość określenia IC- Inspiratory Capacity, czyli pojemności wdechowej, TV - Tidal Volume, a więc objętości oddechowej, ERV - Expiratory Reserve Volume, wydechowej objętości zapasowej. I ponadto działanie spirometrii pozwala także wskazać między innymi IRV - Inspiratory Reserve Volume, czyli wdechową objętość zapasową.
- pomiar dynamiczny
Wykonując pomiar dynamiczny, a więc mierzenie objętości płuc w warunkach dynamicznych, pozwala ocenić przede wszystkim stan dróg oddechowych. Jakie więc parametry to badanie pozwoli nam ocenić? FVC - Forced Vital Capacity, czyli natężoną pojemność życiową płuc, FEV1 - Forced Expiratory Volume in one second, czyli natężoną objętość wydechową pierwszosekundową, a także FEV1/FVC - stosunek jednej i drugiej wartości wyrażany w procentach. Wykonując badanie spirometrem w pomiarze dynamicznym, sprawdzi się także PEF - Peak Expiratory Flow, szczytowy przepływ wydechowy oraz MEF 75,50,25 - Maximal Expiratory Flow, a więc maksymalny przepływ wydechowy w określonych momentach natężonego wydechu.
Kiedy powinno wykonać się badanie spirometrem?
Badanie powinno być wykonane w diagnostyce zaburzeń układu oddechowego. Jeśli więc męczy nas przewlekły kaszel lub duszności, bądź pojawia się większe zmęczenie w trakcie wysiłku, jak najbardziej takie badanie spirometryczne warto wykonać. Co więcej, sprawdza się to także przy ocenie dynamiki procesu chorobowego, ocenie skuteczności leczenia. Ponadto, spirometr sprawdza się także przy ocenie wpływu narażenia zawodowego, przy określeniu stopnia inwalidztwa, jak również i w medycynie sportowej.
Jak wygląda badanie spirometrii?
Aby test spirometrii wykonany został poprawnie,a wynik był w pełni wiarygodny, należy w odpowiedni sposób takie badanie wykonać. Pacjent powinien siedzieć w wygodnej pozycji, będąc wyprostowanym. Kolana powinny być zgięte pod kątem prostym, a stopy oparte o podłogę. Koniecznie należy pamiętać o wygodnym ubraniu, które nie krępuje ruchów, nie powoduje dyskomfortu i nie uciska. Ustnik do spirometru należy włożyć za zęby, obejmując go szczelnie wargami. Na nos konieczne jest założenie specjalne klipsa. Tak przygotowanym można przystąpić do badania, wykonując polecenia osoby, która takie badanie wykonuje.
Jak ćwiczyć ze spirometrem?
Będąc w temacie spirometrii, warto także zwrócić uwagę na spirometr do ćwiczeń oddechowych, będący formą trenażera. Jego używanie, jako spirometr domowy ma za zadanie przede wszystkim efektywnie poprawić wydolność płuc. Regularne stosowanie redukuje ból w klatce piersiowej, zwiększa przepływ powietrza przez płuca, a także i powiększa pojemność płuc. Co więcej, uczy także głębokiego wdechu i daje możliwość uzyskania dokładniejszej wentylacji płuc.
Typy zaburzeń wentylacji
- obturacja
Obturacja jest to zwężenie światła dróg oddechowych. Co może być tego przyczyną? Astma oskrzelowa lub POChP, ucisk na oskrzele, naciek w świetle oskrzela czy na przykład ciało obce, a także obrzęk krtani, duszenie czy porażenie strun głosowych. Obturacja może występować w czterech stadiach: łagodna FEV1>80%wn, umiarkowana FEV1 50-79%wn, ciężka FEV1 30-49%wn i bardzo ciężka FEV1 <30% wn.
- restrykcja
Jest to ograniczenie ilości czynnego miąższu. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być zapalenie płuc, wycięcie tkanki płuc, nowotwór, choroba śródmiąższowa lub zastoinowa niewydolność serca. Może to także i być restrykcja pozapłucna dotycząca zmian w opłucnej, w ścianie klatki piersiowej,w jamie brzusznej, przy otyłości czy też przy chorobie nerwowo - mięśniowej. W restrykcji FEV1%FVC (VC) jest prawidłowe, FVC obniżone, FEV1 obniżone lub prawidłowe. Głównym kryterium rozpoznania choroby jest jednak znaczne obniżenie TLC.
- pseudorestrykcja
Występuje ona przede wszystkim w zaawansowanym POChP, jeśli następuje utrata sprężystości płuc, przy jednoczesnym zwiększeniu objętości zalegającej. W ten sposób podczas mocnego wydechu następuje zapadanie się drobnych oskrzeli. Wynik ukazuje VC w normie, z kolei zmiany w pomiarze FVC.
Spirometria jest jednym z najważniejszych badań dotyczących układu oddechowego. Spirometrii nie można oszukać, bowiem jest ona w pełni dokładna, miarodajna i efektywna w swoich wynikach. I bez względu na to, czy w grę wchodzą wczesne objawy POChP i chęć zdiagnozowania schorzenia czy może chodzi o inne choroby dróg oddechowych, a może sprawdzenie wydolności swoich płuc na potrzeby sportowe - spirometria sprawdza się tutaj doskonale.
