Artykuly Medyczne

Lampy bakteriobójcze – kluczowy element wyposażenia gabinetu

Ryzyko wniknięcia drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu jest znacznie podwyższone w placówkach medycznych. Należy pamiętać, że źródłem zakażenia mogą być nie tylko inne osoby, ale również zanieczyszczone ubrania, pościel czy wszelkie inne przedmioty na wyposażeniu przychodni lub szpitala. Zainfekowanie może nastąpić przez układ pokarmowy, drogą kropelkową, a także w razie uszkodzenia skóry. Zachowanie sterylności otoczenia jest zatem niezwykle ważne dla bezpieczeństwa zarówno pacjentów, jak i personelu. Liczbę drobnoustrojów w gabinecie lekarskim znacznie zmniejszyć może lampa bakteriobójcza. Stosowana nazwa tego rodzaju lamp może być jednak nieco myląca - sprzęt ten dezaktywuje nie tylko bakterie, ale również wirusy, grzyby i inne drobnoustroje.

W jaki sposób lampa bakteriobójcza zabija mikroorganizmy?

Jaka jest zatem zasada działania lampy bakteriobójczej? Fale ultrafioletowe to nic innego jak część spektrum promieniowania elektromagnetycznego, do którego należą też między innymi mikrofale czy światło widzialne. Ultrafiolet charakteryzuje częstotliwość rzędu 10¹⁵ - 10¹⁶ Hz, a to determinuje niezwykle małą długość fal – od 100 do 400 nm. Pod względem tego parametru dokonano podziału UV na trzy podgrupy, z czego dwie pierwsze docierają do powierzchni Ziemi wraz ze światłem słonecznym. UV-A (315 – 400 nm) wpływa na procesy fotochemiczne w skórze, a duże dawki po wieloletniej ekspozycji mogą powodować zaćmę. Fale UV-B mają długość od 280 do 315 nm i umożliwiają syntezę witaminy D. Zbyt duże ich natężenie może być źródłem nowotworów skóry.

UV-C jest wytwarzane sztucznie i charakteryzuje się najmniejszą długością fal spośród zakresu ultrafioletu – wynosi ona 100 do 280 nm. To właśnie promieniowanie z zakresu UV-C emitowane jest przez lampy bakteriobójcze, gdyż wykazano, że cechuje się zdolnością penetracji komórek patogenów. Fale są absorbowane przez materiał genetyczny zapisany w kwasach nukleinowych. Przekazana energia wpływa na reakcje chemiczne w jądrach komórkowych, co uniemożliwia ekspresję genów i tym samym funkcjonowanie mikroorganizmów, które zostają w ten sposób unicestwione.

Jak dobrać rodzaj lampy bakteriobójczej?

Lampy bakteriobójcze stanowią bardzo ważną część wyposażenia placówek medycznych dzięki dużej wydajności sterylizacji oraz wygodnemu użyciu. Poniżej opisano trzy rodzaje lamp do dezynfekcji, które różnią się od siebie pod względem sposobu pracy.

Lampa przepływowa

Lampy bakteriobójcze przepływowe nie są szkodliwe dla człowieka, gdyż działanie promieni UV-C - za wyjątkiem znikomych ilości - nie wychodzi poza komorę dezynfekującą. Mimo to producenci podają zazwyczaj odległość od lampy, jaką należy zawsze zachować. Powietrze zostaje zassane do urządzenia i poddane działaniu promienników UV-C, a następnie oczyszczone wydostaje się na zewnątrz, po drugiej stronie lampy.

Lampa bezpośredniego kontaktu

Niewątpliwą zaletą lampy UV-C bezpośredniego kontaktu jest wysoce skuteczne działanie i możliwość dezynfekcji zarówno powietrza, jak i rozmaitych powierzchni. Konieczne jest jednak opuszczenie naświetlanego pomieszczenia na czas pracy lampy.

Lampa przepływowa dwufunkcyjna

Ten typ lampy dezynfekującej łączy w sobie dwa powyższe zastosowania. Według potrzeb może być wykorzystywana do oczyszczania przepływowego w obecności pacjentów i personelu, a także do bezpośredniej ekspozycji na fale UV-C w nieużywanym w danej chwili pomieszczeniu.

Przy wyborze najlepszego dla własnych potrzeb rozwiązania, trzeba także zwrócić uwagę na parametry sprzętu. Należy sprawdzić, jaką ilość promienników posiada lampa i z jak dużą mocą pracują. Wszystko to wpływa na kubaturę pomieszczenia, jaką urządzenie będzie w stanie oczyścić z drobnoustrojów. Ważne jest, aby nie stosować lampy o zbyt dużej mocy dla dezynfekowanej powierzchni.

Lampa bakteriobójcza – czy jest szkodliwa dla człowieka?

Fale UV-C nie są obojętne dla organizmu człowieka. Negatywne efekty ekspozycji zależą od natężenia pochłoniętego promieniowania, długości fal i własności wystawionej na działanie ultrafioletu tkanki. Skutki dzielą się na ostre, takie jak stany zapalne rogówki czy oparzenia skóry;
i przewlekłe, które mogą nawet przyjąć postać zmian nowotworowych. Te drugie mogą pojawić się nawet po wielu latach ekspozycji na niewielkie dawki promieniowania. Na skutki chroniczne działania ultrafioletu C szczególnie narażony jest zatem personel medyczny, dlatego podczas używania lamp bakteriobójczych należy zachować wszelkie środki ostrożności, sprecyzowane przez producentów sprzętu. Dotyczą one dozwolonego czasu pracy lampy, właściwej wysokości i kąta zamocowania oraz doboru odpowiednich żarówek. Podczas działania lampy wydzielany zostaje niebezpieczny ozon, dlatego po skończonej sterylizacji pomieszczenie musi zostać wywietrzone.

Lampa bakteriobójcza do domu i inne nowości na rynku

Podczas pandemii wirusa SARS-COV-2 zainteresowanie rozmaitymi sposobami dezynfekcji stale rośnie. Na rynku dostępne są lampy UV-C do dezynfekcji własnego domu, biur czy żłóbków, które reklamowane są jako zbliżone do profesjonalnych, jednak są bardziej kompaktowe i w atrakcyjnej cenie. Należy jednak pamiętać, że zmysł wzroku człowieka nie jest w stanie zarejestrować promieni UV-C. Z tego powodu można nieświadomie przebywać w pomieszczeniu z działającą lampą, która wcześniej mogła zostać włączona przez dzieci. Brak specjalistycznego doświadczenia nakazuje jeszcze bardziej dbać o zachowanie wszystkich środków bezpieczeństwa.

Obecnie wielu producentów stara się zmniejszyć ryzyko wydzielania ozonu w czasie pracy lampy
i decyduje się na użycie specjalnych filtrów. Zapobiegają one wydostawaniu się na zewnątrz fal o długości mniejszej niż 200 nm, które sprzyjają powstawaniu tego toksycznego alotropu.

Na przestrzeni ostatnich lat popularność zyskują lampy bakteriobójcze nowej generacji – LED UVC. Badania wskazują, że emitowane przez nie fale o wąskim spektrum długości cechuje większa zdolność zwalczania drobnoustrojów niż emitowane przez tradycyjny sprzęt promieniowanie.

Dwojaka natura promieniowania UV-C

Lampy bakteriobójcze stanowią wysoce skuteczny środek dla zwiększenia bezpieczeństwa miejsca pracy, takiego jak gabinet lekarski. Zdolność sprzętu do sterylizacji pomieszczeń idzie w parze ze szkodliwością dla zdrowia człowieka i zwierząt, dlatego należy zachować wszelkie środki ostrożności podczas użytkowania.