Długoterminowa tlenoterapia to standardowe postępowanie u chorych z niewydolnością oddechową spowodowaną np. przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), włóknieniem płuc, mukowiscydozą i astmą oskrzelową. Jej celem jest dotlenienie organizmu i łagodzenie objawów duszności przez dostarczanie choremu powietrza ze zwiększoną zawartością tlenu.
Niedotlenienie najskuteczniej i najbardziej efektywnie niwelują urządzenia nazywane koncentratorami tlenu. Do dodatkowych korzyści z zastosowania tych urządzeń należą zwiększenie poziomu regeneracji po wysiłku i poprawa sprawności umysłowej.
Jak działa koncentrator tlenu?
Koncentrator tlenu działa na zasadzie skoncentrowania i nasycenia pobranego powietrza zwiększoną ilością tlenu.
W powietrzu atmosferycznym zawartość tego gazu wynosi ok. 21%, natomiast koncentrator może podawać mieszankę zawierającą ponad 90% tlenu (tzw. tlen medyczny).
Proces nasycania zachodzi w dwóch cylindrach zawierających substancję absorbującą azot (tzw. zeolit). Po przejściu przez system filtrów i oba cylindry powietrze zawiera maksymalną dawkę tlenu. Wiele modeli wyposażonych jest w nawilżacze, które zapewniają optymalne nasycenie podawanej mieszanki cząsteczkami wody– gwarantuje to właściwe nawilżenie śluzówki i zwiększa komfort pacjenta.
Uzyskana mieszanka jest podawana przy użyciu kaniuli lub maski tlenowej. Profesjonalne koncentratory generują przepływ od 0,5 l/min do 5 l/min. Dzięki nowoczesnym podzespołom zapewniają wysoką kulturę działania i są ciche. Dobre koncentratory tlenu wyposażone są w alarmy wizualne i dźwiękowe informujące pacjenta o spadku stężenia tlenu poniżej 82%.
Zalety koncentratorów tlenu
Tlenoterapia w domowych warunkach to najnowszy trend światowej medycyny i nie ma się czemu dziwić, ponieważ użycie koncentratora tlenu zrewolucjonizowało leczenie chorych cierpiących na hipoksję (niedobór tlenu w organizmie względem zapotrzebowania na niego). Zastąpiły one mniej bezpieczne, cięższe i niewygodne butle tlenowe. Niewłaściwe użytkowanie butli może doprowadzić do wybuchu, a w razie pożaru rozniecić ogień (ponieważ zwiększają objętość tlenu w pomieszczeniu). Problemy te nie dotyczą koncentratorów. Dodatkowo koncentratory są bardzo proste w obsłudze i nie wymagają wymiany – dostarczany tlen nigdy się nie kończy (koncentrowany jest na bieżąco), a urządzenie może pracować w trybie ciągłym.
Z tych powodów doskonale sprawdzają się w użytku domowym, także przez osoby starsze. Pacjenci korzystający z koncentratorów nie są zmuszeni do częstych wizyt na szpitalnych oddziałach ratunkowych, aby skorzystać z tlenoterapii. Dzięki koncentratorom tlenu każdy pacjent ma możliwość przeprowadzenia terapii tlenowej we własnym domu lub innym miejscu, w którym aktualnie przebywa.
Jak koncentrator tlenu wybrać?
Wybór koncentratora tlenu zależy wielu czynników i należy omówić go z lekarzem, aby w jak największym stopniu wykorzystać zalety danego rodzaju urządzenia. Ze względu na rozmiary urządzenia te dzielimy przenośne i stacjonarne.
- Stacjonarne koncentratory tlenu – najczęściej używane ze względu na większą wydajność i możliwość wykorzystania zarówno w domu przez pacjenta, jak i w placówkach opiekuńczych i szpitalnych. Są dość duże, ale zapewniają efektywne działanie, co jest najważniejsze dla osób z zaawansowaną niewydolnością oddechową.
- Przenośne (mobilne) koncentratory tlenu – to urządzenia dużo mniejsze, zapewniające choremu większą mobilność, gdyż pozwalają na prowadzenie tlenoterapii także poza domem. Większa wygoda okupiona jest mniejszą produktywnością. Z tego powodu koncentratory przenośne powinny być stosowane tylko jako uzupełnienie regularnej terapii aparatami stałymi lub przez osoby, u których problemy z oddychaniem są mniejsze.
W przypadku wyboru konkretnego modelu należy wziąć pod uwagę, czy pozwala on na dokładne określanie stężenia tlenu, jest łatwy w obsłudze, jakie są jego wymiary, poziom generowanego hałasu, zużycie energii, warunki dotyczące konserwacji, i oczywiście koszt samego urządzenia.
Wybranie odpowiedniego do potrzeb koncentratora tlenu znacznie poprawia jakość życia, zwiększa koncentrację, poziom energii i ogólną mobilność.
W jakich sytuacjach stosuje się koncentrator tlenu?
Głównymi wskazaniami do zastosowania koncentratora tlenu są:
1. Choroby układu oddechowego, takie jak:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc
- mukowiscydoza
- astma oskrzelowa
- dysplazja oskrzelowo-płucna
- zwłóknienie płuc.
2. Choroby kardiologiczne:
- niewydolność krążenia
- nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze
- dusznica bolesna
- wieńcowe bóle w klatce piersiowej
- zwłóknienie mięśnia sercowego.
3. Choroby onkologiczne (tlenoterapia poprawia ogólną jakość życia i zmniejsza dolegliwości płucne).
Dodatkowo tlenoterapię można stosować jako element wspomagający w rehabilitacji po zabiegach, po wysiłku, w celu zmniejszenia nasilenia objawów alergicznych, menopauzalnych i menstruacyjnych, a także wielu innych dolegliwości fizycznych i psychicznych. Mogą z niego zatem korzystać osoby zdrowe chcące podnieść swoją sprawność umysłową i fizyczną. Z tego względu koncentratory tlenu są również stosowane w kosmetologii, najczęściej w ośrodkach odnowy biologicznej.
Obsługa koncentratorów tlenu
Zasady prowadzenia tlenoterapii zależą od specyfiki choroby i zawsze ustala je lekarz prowadzący. Na przykład u chorych na POChP może ona być wymagana codzienne przez 12 godzin na dobę. Dla urządzenia nie stanowi to przeszkody, gdyż może ono pracować w trybie ciągłym nawet 24 godziny na dobę, dostarczając określoną objętość tlenu (najczęściej od 0,5 do 5 litrów na minutę). Decyzję o wielkości dawki również podejmuje specjalista. Generalnie najbezpieczniejszy jest przepływ na poziomie 1,5 l/min.
Najnowsze koncentratory tlenu mają niskie zużycie prądu (ok. 35–40 W). Niektóre modele mają możliwość zastosowania dodatkowego zasilania akumulatorowego.
Obsługa koncentratorów tlenu jest bardzo łatwa. Ogranicza się do:
1. Nalania wody do nawilżacza (najlepiej destylowanej; używanie wody z kranu może doprowadzić do zatkania końcówki nawilżacza. Wodę należy wymieniać przynajmniej raz w tygodniu, a podczas upałów nawet każdego dnia).
2. Podłączenia urządzenia do źródła prądu.
3. Ustawienia poziomu przepływu tlenu.
4. Założenia pacjentowi cewnika tlenowego (tzw. wąsy tlenowe).
