Do zawału serca dochodzi na skutek zaburzeń równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen, a jego zużyciem, przez co mięsień sercowy jest niedotleniony. Wszelkie nieprawidłowości związane z pracą serca możemy zdiagnozować z wykorzystaniem badania EKG, przeprowadzanego zarówno w celach diagnostycznych, jak też kontrolnych. Czy EKG wykaże przebyty zawał serca i w jaki sposób się on objawia?
Przyczyny zawału serca
Zawał serca jest najczęściej spowodowany utratą stabilności blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej, co jest z kolei wywołane m.in. stresem czy też gwałtownym wysiłkiem fizycznym. Zazwyczaj zawał występuje w godzinach porannych i przedpołudniowych, chociaż zdarzają się przypadki zawału wieczorem, a nawet w nocy. Miażdżyca jest przyczyną większości przypadków zawału serca, ale nie jedyną. Mogą go ponadto wywołać patologiczne zmiany w obszarze naczyń wieńcowych, jak np. zatory w przebiegu posocznicy czy też zakrzepy, dotyczące nadpłytkowości. Czasami patologie tego typu nie występują, ale do serca dostarczana jest zbyt mała ilość tlenu, zdecydowanie mniejsza, niż jest jego zapotrzebowanie. To również może wywołać zawał serca, jest to zjawisko spotykane m.in. przy niedomykalności zastawki aortalnej oraz niewyrównywanej niedoczynności tarczycy.
Niekiedy zawał nie zostaje zdiagnozowany przez lekarza. Objawy nie są na tyle silne, że osoba chora decyduje się na wezwanie pomocy. Z tego powodu powstaje wiele pytań dotyczących przebytego zawału w EKG, czy badanie jest w stanie wykryć zmianę.
Serce człowieka wraz z tętnicami odchodzącymi i naczyniami wieńcowymi
Strefa uszkodzenia - fala Pardeego
Charakterystycznymi cechami zawału serca w elektrokardiografii są w EKG obraz strefy martwicy, strefy uszkodzenia i strefy niedotlenienia. W zapisie EKG różnicować można kolejne warstwy ogniska zawałowego w ścianie mięśnia sercowego (od „wewnątrz”):
- strefa martwicy – patologiczny załamek Q;
- strefa uszkodzenia – fala Pardeego, uniesiony odcinek ST;
- strefa niedotlenienia – ujemny załamek T.
Fala Pardeego – czyli tzw. prąd uszkodzenia, w zapisie EKG przypominającym kształt nagrobka, występujący w świeżym zawale serca (STEMI), objawiający się uniesieniem odcinka ST elektrokardiogramu wypukłością kierując się ku górze. Fala pojawia się zazwyczaj w ciągu kilku godzin od wystąpienia bólu wieńcowego. Pacjentów dotkniętych falą Pardeego towarzyszy często ból zamostkowy, uczucie duszności oraz poczucie lęku. Czasami współistnieje lustrzane obniżenie odcinków ST w odprowadzeniach przeciwstawnych.
W zapisie EKG fala Pardeego najwcześniej dochodzi do normy. Załamek T normalizuje się w ciągu kilku miesięcy, a dziura elektryczna może pozostać na stałe w zapisie EKG jako ślad po przebytym zawale.
W różnym czasie od wystąpienia zawału – może to być kilka godzin lub nawet kilka tygodni - odcinki ST normalizują się, a więc obniżają do linii izoelektrycznej.
EKG - zawał serca. Strefa uszkodzenia QRS-T w zawale. Fala Pardeego.
Wystąpienie fali Pardeego pokazuje, że doszło do mogącego obejmować całą grubość ściany komory pełnościennego zawału serca, po którym powstaje blizna w mięśniu sercowym, co z czasem może rozwinąć się w niewydolność serca. Po kilku dniach fala Pardeego zanika (jeśli chory przeżyje zawał).
Pacjenci, którzy przeżyją zawał, przechodzą następnie przez ciągłe leczenie lekami przeciwkrzepliwymi, beta-blokerami i lekami przeciwnadciśnieniowymi.
Grupy ryzyka zawału serca
Niektórzy są zdecydowanie bardziej narażeni na zawał serca, czemu sprzyjają konkretne uwarunkowania oraz czynniki. Dochodzi do nich częściej u mężczyzn po 45 roku życia i kobiet po 55 roku życia. U panów występuje on 2-3 razy częściej, niż u pań. Ryzyko jego wystąpienia zwiększa przebyty już wcześniej zawał lub choroba niedokrwienna serca. Zawał serca ma też podłoże genetyczne. Jeżeli pojawiał się już w rodzinie, szczególnie w młodym wieku, to istnieje podwyższone ryzyko jego wystąpienia. Czynnikami sprzyjającymi zawałom są ponadto cukrzyca i nadciśnienie tętnicze. Niebezpieczne jest także podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, które sprzyja rozwojowi miażdżycy. W grupie podwyższonego ryzyka zawału serca znajdują się też osoby starsze i prowadzące siedzący tryb życia. Nawet jeżeli mamy pracę siedzącą, należy zadbać o odpowiednio dużą dawkę ruchu w postaci długich spacerów czy regularnych treningów. Do zawału przyczynić się mogą też palenie papierosów oraz nieprawidłowa dieta, zawierająca duże ilości tłuszczów zwierzęcych. Zawał częściej występuje u osób otyłych, niż z prawidłową wagą.
Jak rozpoznać zawał serca?
Zastanawiając się, czy EKG wykaże zawał serca, należy w pierwszej kolejności poznać typowe objawy, które świadczą o zmianach zachodzących w mięśniu sercowym. Rozpoznać go można po sygnałach, jakie wysyła nam nasz organizm. Najbardziej charakterystyczny jest ból w klatce piersiowej, ma charakter ucisku, jest bardzo silny, pojawia się również pieczenie. W wielu przypadkach ból promieniuje też na inne obszary ciała. Odczuwać go możemy w lewym barku i ramieniu, okolicy międzyłopatkowej, nadbrzuszu i żuchwie. Zawał serca trwa ok. 20 minut, a dolegliwości nie ustępują w spoczynku, pozycji siedzącej i leżącej. Oprócz bólu w klatce piersiowej pojawiają się też inne objawy. Towarzyszyć mu mogą zawroty głowy, a nawet omdlenia, nagłe ogólne osłabienie organizmu, stan podgorączkowy, kaszel i duszności, kołatanie serca, poty, bladość skóry i wymioty. Objawy zależą w znacznym stopniu od rodzaju zawału serca, czasem jest on słabszy, innym razem bardziej rozległy.
Czy EKG wykaże przebyty zawał?
Czy EKG wykaże przebyty zawał? Trzeba wiedzieć, że jest to badanie, które może wykazać, co się działo w sercu wcześniej, jednak nie zawsze tak jest. Może się okazać, że przebyty zawał w EKG nie będzie widoczny, ponieważ miał słabe nasilenie i nie pozostawił po sobie trwałych śladów. Jedynie aparat ekg jest w stanie prawidłowo zobrazować zapis z falą Pardeego i zdiagnozować atak serca. Zapis EKG po przebytym zawale będzie charakterystyczny w przypadku rozległego zawału. Brak blizny pozawałowej nie zawsze jest spowodowany możliwościami EKG. W wielu przypadkach dochodzi do bardzo szybkiej interwencji lekarskiej i osoby po zawale są poddawane szybkiemu specjalistycznemu leczeniu. Wtedy ślady po zawale zostają usunięte.
Zapis EKG po przebytym zawale
Jeżeli zawał serca był rozległy i pozostawił po sobie trwałe ślady, to przebyty zawał będzie widoczny w EKG. Jest to badanie, pozwalające na rozpoznanie charakterystycznych zmian dla niedokrwienia. Świadczyć może o tym fala Pardeego, a więc wypukłe uniesienie odcinka ST. EKG umożliwia zlokalizowanie obszaru serca, który został objęty niedokrwieniem. Dzięki temu możliwe jest lepsze dopasowanie metody leczenia. Nie zawsze jednak zapis EKG po przebytym zawale wykazuje jego wystąpienie. Jeżeli badanie jest wykonywane w krótkim czasie po pojawieniu się dolegliwości bólowych, to zmiany nie zawsze będą widoczne. Możliwe jest jednak, że ukażą się na zapisie podczas kolejnego badania po upływie kilku godzin.
Przebyty zawał w EKG może być więc widoczny. Zależy to jednak od jego rozległości, a także czasu, jaki upłynął od wystąpienia objawów. Ocenę kurczliwości mięśnia sercowego umożliwia jednak echo serca, czyli badanie echokardiograficzne. Zostaje ona uszkodzona w trakcie zawału. Dzięki niemu możliwe jest też rozpoznanie powikłań, charakterystycznych dla zawału serca, jak niedomykalność zastawek, pęknięcie ściany serca czy też pojawienie się skrzepliny wewnątrz mięśnia sercowego.
Zapis EKG po przebytym zawale może świadczyć o jego wystąpieniu, jednak dotyczy to przypadków rozległego zawału. Przy słabszych jego odmianach w sercu nie pojawiają się ślady, które mogłoby wykryć badanie EKG. Zawsze jednak, kiedy pojawiają się niepokojące sygnały, jak silny ból w klatce piersiowej, kaszel, duszności, osłabienie i bóle głowy, należy zawiadomić pogotowie. Szybka reakcja lekarza przy zawale serca zmniejsza ryzyko pojawienia się powikłań, jak tętniak serca, zaburzenia rytmu serca, a nawet jego pęknięcie. Obraz zawału przedniego rozległego jest jednym z głównych charakteryzujących przebyty atak serca.
Zapis EKG - Zawał przednio-przegrodowy obejmujący ścianę boczną
Mamy tu klasyczny AMI Acute myocardial infraction - ostry zawał mięśnia sercowego. Zawał przednio-przegrodowy obejmujący ścianę boczną z uniesieniem odcinka ST. W tym zapisie charakterystyczne są fala Pardeego oraz odwrócone załamki P, które nie są normą przy zawale serca. Załamki P występują najczęściej przy pobudzeniach węzłowych. Skrócony odcinek PQ i ostry zawał mięśnia sercowego są cechami głównymi charakteryzującymi rytm węzłowy.
