Opanowanie odprowadzeń EKG może wydawać się trudne, zwłaszcza dla osób początkujących. W rzeczywistości są one mniej skomplikowane, niż na to wygląda.
Zasada działania EKG serca
Pomiar podczas badania EKG wykonywany jest przy pomocy elektrod. Elektrodę można zrozumieć jako czujnik, który mierzy aktywność elektryczną następującą pod nimi. Każda komórka mięśnia sercowego (kardiomiocyt) i układu bodźco-przewodzącego mają swoją aktywność elektryczną (potencjał).
Wartość tego potencjału jest zmienna w zależności od tego, czy komórka serca jest w fazie depolaryzacji (pobudzenia, wartość potencjału wzrasta) lub repolaryzacji (zachodzący po depolaryzacji, wartość potencjału w tej fazie maleje). Takie zmiany potencjału zachodzą we wszystkich komórkach serca, to właśnie te różnice w potencjale są rejestrowane przez aparat EKG. Można zatem stwierdzić, że zapis czynności serca za pomocą EKG obrazuje sumę wielu milionów potencjałów kardiomiocytów. Szerzą się one w różnych kierunkach, promieniście od węzła zatokowo-przedsionkowego (nazywanego rozrusznikiem serca), przez układ bodźco-przewodzący do komórek mięśniowych przedsionków i komór.
Jak kilka elektrod umieszczonych na powierzchni ciała może rejestrować potencjały niezliczonej liczby komórek mięśnia sercowego? Przyda się tu pojęcie wektora elektrycznego. Elektrody nie wykrywają potencjałów każdej komórki z osobna, ale rejestrują jego wypadkową wartość z danego obszaru mięśnia sercowego. Wykrywają więc aktywność elektryczną w postaci wektorów, co w zapisie EKG zostaje odzwierciedlone jako załamki.
Odprowadzenia EKG
Rodzaje odprowadzeń
Odprowadzenia EKG możemy podzielić na dwubiegunowe oraz jednobiegunowe. Niezależnie od rodzaju wszystkie odprowadzenia składają się z tego samego elementu – elektrod. W odprowadzeniach dwubiegunowych w rejestracji aktywności elektrycznej uczestniczą dwie aktywne elektrody. Zaliczamy do nich klasyczne odprowadzenia kończynowe I, II i III. Z kolei w odprowadzeniach jednobiegunowych obecna jest jedna aktywnie rejestrująca elektroda, natomiast druga jest nieaktywna albo obojętna. Są to odprowadzenia przedsercowe (V1-V6) oraz trzy odprowadzenia jednobiegunowe nasilone (aVR, aVL, aVF).
Odprowadzenia EKG kończynowe
Odprowadzenia kończynowe klasyczne (I, II, III) są odprowadzeniami dwubiegunowymi. W I odprowadzeniu EKG elektroda dodatnia znajduje się na prawym przedramieniu a ujemna na lewym. W odprowadzeniach II i III dodatnia elektroda znajduje się na lewym podudziu, natomiast elektrody ujemne odpowiednio na prawym i lewym przedramieniu.
Odprowadzenia EKG jednobiegunowe nasilone
W odprowadzeniach jednobiegunowych nasilonych jedna elektroda (dodatnia) jest elektrodą badawczą, a pozostałe dwie są ze sobą połączone i tworzą wspólnie elektrodę obojętną. Jeżeli aktywna elektroda badawcza przyłożona jest do prawego przedramienia odprowadzenie oznacza się jako aVR, jeżeli do lewego przedramienia – aVL, natomiast do podudzia – aVF. Takie odprowadzenia EKG nazywa się nasilonymi, ponieważ amplituda załamków EKG przez nie rejestrowana jest ok. 1,5 razy wyższa niż w przypadku eletrod klasycznych.
Odprowadzenia EKG przedsercowe
Wyróżniamy sześć odprowadzeń przedsercowych: V1, V2, V3, V4, V5 i V6. Odprowadzenia V1 i V2 rejestrują potencjały z przegrody serca. Odprowadzenia V3 oraz V4 wykrywają potencjały z przedniej ściany, natomiast V5 i V6 – z bocznej ściany serca. Dzięki tej wiedzy możemy na podstawie EKG zlokalizować okolicę serca w której występuje patologia – czy ma źródło w przegrodzie, przedniej lub bocznej ścianie serca.
Czy pojęcia “elektroda” i “odprowadzenie” można używać zamiennie? Niestety nie zawsze. Elektrody oczywiście mogą odpowiadać odprowadzeniom, jak to ma miejsce w przypadku odprowadzeń przedsercowych. Inaczej ma się sprawa w przypadku odprowadzeń klasycznych i wzmocnionych. Z czterech elektrod kończynowych w EKG uzyskuje się zapis sześciu odprowadzeń, zatem w tym przypadku pojęć „elektroda” i „odprowadzenie” nie są tożsame.
Zakładanie elektrod
W badaniu EKG wyróżniamy 4 elektrody kończynowe oraz 6 elektrod przedsercowych. Elektrody kończynowe służą do rejestrowania odprowadzeń EKG klasycznych (I, II i III) oraz odprowadzeń jednobiegunowych wzmocnionych (aVR, aVL, aVF). Elektrody na kończynach dolnych zakłada się na podudziach w okolicy kostek. Na kończynach górnych są to przedramienia w pobliżu nadgarstków. Czarną elektrodę zakłada się na prawym podudziu, a elektrody czerwoną, żółtą i zieloną – kolejno na prawym przedramieniu, lewym przedramieniu i lewym podudziu. Można sobie to skojarzyć z kolejnością zapalania się świateł sygnalizatora świetlnego.
Następnie przechodzimy do zakładania elektrod przedsercowych. Posłużą one do rejestrowania odprowadzeń EKG przedsercowych. Są to przyssawki, które umieszcza się na klatce piersiowej badanego w ściśle określonych miejscach. W ich przypadku kolory poszczególnych odprowadzeń mogą się różnić w zależności od wykorzystywanego sprzętu, dlatego należy zwracać uwagę na ich oznaczenia. Elektrody V1 i V2 zakłada się w czwartej przestrzeni międzyżebrowej, przy czym V1 po prawej stronie mostka, natomiast V2 po lewej. Dalej przechodzi się do elektrody V4. Zakłada się ją w piątej przestrzeni międzyżebrowej po lewej stronie, w linii przebiegającej przez środek obojczyka (linia środkowoobojczykowa lewa). Elektrodę V3 umieszcza się między elektrodą V2 a V4. Następnie odprowadzenie V6 umieszcza się w linii biegnącej wzdłuż ciała od środka lewej pachy (linia pachowa środkowa lewa) na wysokości V4. Na sam koniec elektrodę V5 przyczepia się między elektrodami V4 i V6.
Rola badania EKG w praktyce klinicznej
Prawidłowo wykonane oraz zinterpretowane badanie EKG dostarcza wielu istotnych informacji o stanie układu bodźco-przewodzącego i funkcji serca. Pozwala szybko zlokalizować obszar mięśnia sercowego objętego zawałem, dzięki czemu sprawnie można wdrożyć odpowiednie leczenie. Oprócz tego na podstawie EKG wykrywa się wiele zaburzeń funkcji serca, takich jak bloki przewodzenia, dodatkowe skurcze, niemiarowość, zaburzenia rytmu serca – tachykardię i bradykardię. Bezsprzecznie stanowi niezbędny element w diagnostyce kardiologicznej.
