Arytmia serca - co to jest?
Arytmia serca to zaburzenia regularności rytmu miarowego serca. Charakteryzuje się przyśpieszeniem, zwolnieniem lub zupełną nieregularnością pracy. Potocznie mówi się o kołataniu serca. Arytmia to duże zagrożenie dla naszego życia, często przebiega bezobjawowo i bez specjalistycznych badań nie jesteśmy w stanie prawidłowo jej zdiagnozować. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie ekg elektrokardiografem. Aparat ekg jest w stanie wykryć i prawidłowo podzielić arytmie na komorowe i nadkorowe.
Rodzaje arytmii oraz obraz EKG
W arytmiach w zależności od lokalizacji nieprawidłowości wyróżniamy rytmy nadkomorowe (obejmujące przedsionki i węzeł zatokowo-przedsionkowy SA) oraz komorowe (zlokalizowane w komorach).
Rytmy nadkomorowe
Niemiarowość zatokowa
Niemiarowość zatokowa zwana jest również niemiarowością oddechową. Jest to jedna z najczęściej występujących arytmii. Często wykrywa się ją u młodych oraz u osób o słabej kondycji fizycznej. Polega na przyspieszeniu rytmu serca podczas wdechu oraz jego zwolnieniu w fazie wydechu. Jest to spowodowane aktywacją układu współczulnego oraz zwiększonym powrotem żylnym podczas wdechu. W EKG zmienia się jedynie odstęp TP (zmniejsza się podczas wdechu i wzrasta podczas wydechu). Ten rodzaj arytmii zwykle nie wymaga leczenia, jest przypadkowym znaleziskiem podczas rutynowego badania EKG.
Bradykardia zatokowa
W bradykardii zatokowej częstość bicia serca spada poniżej normy, a więc jest niższa niż 60 uderzeń/minutę. Miarowość pracy serca jest zachowana. Do przyczyn bradykardii zalicza się zwiększenie napięcia układu przywspółczulnego, nieprawidłowości działania węzła zatokowo-przedsionkowego oraz działanie leków (np. beta-adrenolityków). Jest prawidłowym zjawiskiem u sportowców. Zespół QRS w bradykardii zatokowej może się nieznacznie poszerzyć, tak samo jak odstęp PQ i QT. Wartości te nie przekraczają jednak normy.
Tachykardia zatokowa
Tachykardię zatokową rozpoznaje się, jeżeli serce bije z częstością większą niż 100 uderzeń/minutę. Do przyczyn tachykardii zalicza się zwiększone napięcie układu współczulnego, wysiłek fizyczny oraz stres. Może wystąpić u osób gorączkujących, z nadczynnością tarczycy, we wstrząsie hipowolemicznym, anemii i w niewydolności krążenia przy krwotokach. Obraz EKG przypomina prawidłowy rytm zatokowy. Zespół QRS oraz odstępy między załamkami mogą być prawidłowe lub skrócone, jednak mieszczą się w granicach normy.
Zahamowanie zatokowe
W tym typie arytmii następuje „wypadnięcie” całego pobudzenia, widocznego jako linia izoelektryczna w miejscu, gdzie powinno się znajdować kolejne wyładowanie. Świadczy to o okresowym całkowitym braku aktywności węzła zatokowego. Jest to zaburzenie z niemiarową pracą serca.
Blok zatokowo-przedsionkowy (SA)
Blok zatokowo-przedsionkowy polega na zahamowaniu przewodzenia między węzłem zatokowo-przedsionkowym a mięśniem przedsionków. Ten rodzaj arytmii może być wrodzony albo nabyty. Najczęstszą przyczyną nabytego bloku SA jest przebyty zawał mięśnia sercowego. Wyróżniamy dwa typy bloków zatokowo-przedsionkowych – typu Weckenbacha oraz typu Mobitz. W niemiarowości typu Wenckebacha czas przewodzenia z węzła zatokowo-przedsionkowego do przedsionków ulega stopniowemu wydłużaniu. Ostatecznie dochodzi do zablokowania jednego z pobudzeń. W EKG uwidacznia się to jako stopniowe skracanie odstępu między załamkami P aż do jego całkowitego wypadnięcia. W bloku typu Mobitz występuje okresowe wypadanie załamka P (tzn. w EKG po prawidłowych zespołach QRS z załamkami P kolejny zespół nie jest poprzedzony przez załamek P).
Przedwczesne pobudzenie przedsionkowe (PAC)
Przyczyną przedwczesnego pobudzenia przedsionkowego (PAC) jest przedwczesna depolaryzacja komórek rozrusznikowych węzła zatokowo-przedsionkowego. W tym typie arytmii w EKG załamek P pojawia się wcześniej niż można się było spodziewać z rytmu zatokowego.
Nadkomorowe wędrowanie rozrusznika
Jest to całkowicie niemiarowy rytm spowodowany przez aktywność wielu rozruszników zlokalizowanych w mięśniach przedsionków. Ta arytmia w EKG charakteryzuje się różnokształtnymi załamkami P (minimum 3 kształty). Odstępy PQ różnią się w zależności od umiejscowienia ektopowego rozrusznika – im dalej od węzła przedsionkowo-komorowego, tym dłuższy odstęp PQ.
Trzepotanie przedsionków (atrial flutter, AFL)
Trzepotanie przedsionków w EKG ma charakterystyczny obraz „zębów piły” spowodowany nadmierną aktywnością przedsionków. Częstość dodatkowych wyładowań wynosi od 250 do 350 pobudzeń/minutę. Dodatkowo w tym typie arytmii występuje blok przewodzenia AV. Zespoły QRS mogą więc pojawiać się po dwóch załamkach P (stosunek 2:1) lub większej ilości (stosunek 3:1, 4:1 i inne kombinacje).
Migotanie przedsionków
Trzepotanie przedsionków może przejść w ich migotanie. W migotaniu przedsionków wiele komórek bodźcotwórczych zlokalizowanych ektopowo w przedsionkach generuje wyładowania o częstości 350-600/minutę (porównaj z trzepotaniem przedsionków). Dodatkowo arytmia ta charakteryzuje się zaburzeniami przewodnictwa w obrębie węzła AV. Prowadzi to do całkowitej niemiarowości pracy serca. Zespoły QRS występują nieregularnie, ponieważ tylko część pobudzeń dostających się do węzła AV przekazywane jest do mięśni komór. W EKG charakterystyczna jest fala f obrazująca aktywność przedsionków.
Rytmy komorowe
Przedwczesne pobudzenie komorowe (PVC)
Ten typ arytmii powstaje w wyniku przedwczesnego wyładowania w ognisku ektopowym obecnym w komorze. Ognisko komorowe ulega depolaryzacji wcześniej niż ośrodki wyższego rzędu. Z tego powodu występuje przerwa wyrównawcza, wynikająca z natrafienia przez prawidłowe pobudzenie zatokowe na okres refrakcji mięśni komór. Zespół QRS w PVC jest znacznie poszerzony i nie jest poprzedzony przez załamek P.
Inna sytuacja występuje w zastępczym pobudzeniu komorowym, gdzie główny rozrusznik nie uległ wyładowaniu, a w tym czasie nastąpiło uaktywnienie ektopowego ośrodka komorowego.
Częstoskurcz komorowy (V)
Jest to szybki rytm komorowy, który występuje zwykle niezależnie od pobudzenia przedsionków. Ta arytmia w EKG charakteryzuje się szerokimi zespołami QRS zniekształconymi przez prawidłowe pobudzenia zatokowe.
Do głównych kryteriów diagnostycznych częstoskurczu komorowego należą pobudzenia przewiedzione i zsumowane. Pobudzenie przewiedzione jest to przypadkowe pobudzenie, które zostało przewiedzione prawidłową drogą, ma morfologie fizjologicznego zespołu QRS. Pobudzenia zsumowane pojawiają się, gdy jednocześnie następuje wyładowanie rozrusznika komorowego i węzła zatokowo-przedsionkowego (głównego rozrusznika serca).
Dodatkowo dla tej arytmii charakterystyczne są szerokie i ujemne zespoły QRS w odprowadzeniach przedsercowych (V1-V6), objaw Josephsona oraz objaw Brugady.
Trzepotanie komór
Jest to typ bardzo szybkiego częstoskurczu komorowego. Częstość wyładowań w komorach wynosi 200-300 uderzeń/minutę. W zapisie EKG niemiarowości widać niemal idealną, bardzo charakterystyczną sinusoidę. Ze względu na możliwość rozwoju w migotanie komór wymaga natychmiastowego leczenia.
Migotanie komór
Migotanie komór jest ucieleśnieniem chaosu w komorach. Częstość wyładowań wielu ośrodków ektopowych w komorach może wynosić od 400 do 600 uderzeń/minutę. W EKG brak typowych zespołów QRS, jedynie nieregularne, nieuporządkowane fale aktywności elektrycznej. Ta niemiarowość jest stanem zagrażającym życiu pacjenta – może przejść w asystolię prowadzącą do zgonu. Leczenie musi być zatem wprowadzone natychmiast po rozpoznaniu.
Blok przedsionkowo-komorowy (AV)
W diagnostyce wyróżniamy cztery typy bloków przedsionkowo-komorowych: I, IIa (Wenckebacha, Mobitz typu I), IIb (Mobitza, Mobitz typu II) oraz III stopnia. Istotą bloku jest zahamowanie przewodzenia z węzła przedsionkowo-komorowego do dalszych elementów układu bodźco-przewodzącego.
W bloku I stopnia w EKG występuje wydłużenie odstępu PQ. Blok II stopnia Wenckebacha (Mobitz typu I) jest dalszym etapem bloku I stopnia – po wydłużaniu odstępu PQ następuje całkowite wypadnięcie zespołu QRS. Typ II stopnia typu Mobitza (Mobitz typu II) jest podobny do bloku Mobitz I, z tą różnicą, że odstęp PQ jest prawidłowy, a wypadania zespołów QRS występują rytmicznie, np. w stosunku 2:1 (2 prawidłowe pobudzenia do 1 wypadniętego zespołu QRS). Blok przedsionkowo-komorowy III stopnia jest całkowitym blokiem węzła AV - przedsionki i komory pracują niezależenie od siebie. Wbrew pozorom rytm ten jest miarowy – częstość pracy komór i przedsionków jest stała, jednak rytmy te nakładają się na siebie (w wyniku braku synchronizacji).
blok przedsionkowo komorowy II stopnia typu Mobitza
