Próba wysiłkowa w kardiologii. Na czym polega?

Próba wysiłkowa jest niezwykle ważnym badaniem serca w rehabilitacji kardiologicznej. Badanie tego typu służy przede wszystkim ocenie wydolności fizycznej organizmu. Testy wysiłkowe diagnozują wiele dolegliwości, których pacjenci doświadczają w obrębie klatki piersiowej. Są pomocne w ustaleniu przyczyn bólów w tym obszarze, wykryciu choroby wieńcowej czy ocenie wydolności i pracy układu sercowo-naczyniowego po zawale serca.

Wydolność fizyczna jest to zdolność ciała do wykonywania ciężkiej i długotrwałej aktywności fizycznej, podczas której angażowane są m.in. układ krwionośny, układ oddechowy czy układ mięśniowy. Zmniejszenie wydolności fizycznej może następować m.in. wskutek niewydolności serca. Wówczas chory źle toleruje aktywność fizyczną i nierzadko skarży się na narastające zmęczenie i duszność wysiłkową. W takich sytuacjach najbardziej miarodajnymi metodami diagnostyki kardiologicznej są próby wysiłkowe, które są wykorzystywane w kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej w chorobach układu sercowo-naczyniowego.

Co to jest próba wysiłkowa?

Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa, inaczej nazywana testem wysiłkowym lub po prostu wysiłkowym badaniem EKG przeprowadzana jest w celu zdiagnozowania niewydolności serca. Skierowanie na próbę wysiłkową otrzymują zazwyczaj pacjenci, u którego występują objawy właściwe chorobie wieńcowej, tj. nadciśnienie, otyłość, wysoki poziom cholesterolu i niewyjaśnione bóle w obrębie klatki piersiowej. Z kolei po zawale serca, dzięki testom wysiłkowym, lekarz może skutecznie ocenić stan pacjenta (np. w okresie rehabilitacji pozawałowej) oraz postawić konkretną prognozę co do jego zdrowia w przyszłości. Wyniki próby wysiłkowej określają także rokowania pacjentów po zabiegach na tętnicach wieńcowych oraz precyzują, jaki rodzaj wysiłku będzie odpowiedni dla chorego w codziennym życiu.

Rodzaje testów wysiłkowych w kardiologii

Testy wysiłkowe różnią się między sobą m.in. sposobem obciążenia badanego. Do przeprowadzania próby wysiłkowej wykorzystuje się jeden z poniższych sprzętów:

bieżnia mechaniczna – Sprzęt ten jest częściej stosowany przez diagnostów, ponieważ pacjent, chodząc po bieżni, wykonuje ruch, który towarzyszy mu w codziennym życiu. Metoda taka jest uznawana za bezpieczniejszą w stosunku do roweru.
ergometr rowerowy– Cykloergometr angażuje głównie mięśnie czworogłowe uda. Dzięki mniejszym ruchom tułowia i ramion, można uzyskać bardziej precyzyjny zapis EKG oraz dokonać pomiar ciśnienia tętniczego krwi.

Próby wysiłkowe są także dobierane pod względem natężenia wysiłku. Każdy lekarz będzie dobierał je indywidualnie, w zależności od tego, czy chory znajduje się np. we wczesnym okresie po zawale serca, czy został wypisany ze szpitala i jego stan jest stabilny. Standardowe próby wysiłkowe są stopniowane, co oznacza, że stopień obciążenia zmienia się co 2-3 minuty. Cały test nie trwa jednak dłużej niż 12 minut.

Jak się przygotować do próby wysiłkowej?

Aby próba wysiłkowa prowadziła do trafnej diagnozy, powinna być poprzedzona wywiadem lekarskim, podczas którego dokonana zastanie analiza dotychczasowej dokumentacji medycznej. Ważna będzie tu ocena aktualnego stanu zdrowia pacjenta oraz podstawowych parametrów, tj. częstotliwość rytmu serca czy ciśnienie tętnicze krwi. Przed testem wysiłkowym, lekarz powinien również dokonać pomiarów antropometrycznych (tj. wzrostu, obwodu talii, obwodu bioder, itp.) oraz ocenić występowanie cech niewydolności serca. Ustalone powinny zostać ponadto czynniki ryzyka oraz schorzenia dodatkowe i stopień ich zaawansowania.

W rehabilitacji kardiologicznej zalecane jest także wykonanie badań czynnościowych, do których należą:

badanie echokardiograficzne serca
24-godzinna rejestracja EKG metodą Holtera
USG Dopplera, czyli badanie przepływu krwi w tętnicach obwodowych
automatyczne monitorowanie ciśnienia tętniczego krwi

Próba wysiłkowa. Co zabrać ze sobą na badanie?

Bezpośrednio przed wykonaniem testu wysiłkowego, pacjent podpisuje zgodę na badanie. Aby wynik próby wysiłkowej był precyzyjny, badany powinien:

powstrzymać się od podejmowania wzmożonej aktywności fizycznej na około 12 godzin przed badaniem
zrezygnować z picia herbaty i kawy oraz palenia papierosów na około 3 godziny przed próbą
ustalić z lekarzem, czy należy odstawić dotychczas przyjmowane leki

W celu zbadania wydolności fizycznej, pacjent musi zabrać ze sobą do gabinetu obuwie sportowe oraz odzież sportową. Następnie chory zostaje zapoznany z możliwą odczuwalną skalą nasilenia wysiłku. Przed próbą wysiłkową do skóry pacjenta zostają przyklejone elektrody EKG – w okolicy serca i kończyn górnych. Zostaje również zarejestrowane EKG spoczynkowe w pozycji leżącej oraz w pozycji, w jakiej będzie przeprowadzana próba wysiłkowa. W tych pozycjach dokonywany jest także pomiar ciśnienia.

W trakcie próby wysiłkowej monitorowane są następujące parametry:

częstotliwość rytmu serca
EKG na koniec każdego stopnia obciążenia oraz po zakończeniu wysiłku (nie rzadziej niż co 3 minuty)
ciśnienie tętnicze krwi na koniec każdego stopnia obciążenia oraz po zakończeniu wysiłku
poziom odczuwanego przez pacjenta zmęczenia.

Wskazaniem do przerwania testu wysiłkowego są m.in. osiągnięcie zamierzonego stopnia obciążenia, osiągniecie założonej częstotliwości rytmu serca czy wystąpienie u chorego dużego zmęczenia.

Test wysiłkowy jest przerywany również, gdy u pacjenta nasilają się m.in. objawy tj.: