Podstawowym badaniem w diagnostyce cukrzycy jest krzywa insulinowo-cukrowa, pozwalająca na oznaczenie stężenia glukozy i insuliny w surowicy krwi pacjenta. Badanie cukru i insuliny wykonuje się w warunkach laboratoryjnych i wymaga odpowiedniego przygotowania. Jak przebiega badanie glukozy i insuliny we krwi, jakie są normy oraz jakie są wskazania do badania?
Poziom insuliny i glukozy przed i po posiłku
Insulina jest hormonem, za którego wytwarzanie odpowiedzialna jest trzustka. Ma ona za zadanie regulować poziom glukozy we krwi człowieka. U zdrowej osoby stężenie insuliny na czczo jest niewielkie. Do wzmożonej jej produkcji zmusza trzustkę jedzenie, które dostarczamy do organizmu. Na skutek spożywania kolejnych pokarmów wzrasta glikemia, co jest sygnałem do zwiększonego zapotrzebowania na insulinę. Ponadto wszystkie komórki organizmu zostają pobudzone do wchłaniania glukozy, dzięki czemu jej poziom jest utrzymywany w normie.
Poziom insuliny i glukozy u osób z cukrzycą jest zaburzony. Trzustka nie wytwarza wystarczająco dużo insuliny, czego skutkiem jest hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru we krwi. Jeżeli mamy do czynienia z insulinoopornością, to trzustka ma zdolność do wytwarzania insuliny, jednak komórki organizmu nie wykazują żadnej reakcji na jej działanie, przez co nie są w stanie wchłaniać cukru. To powoduje, że po zjedzeniu pokarmu poziom cukru we krwi jest wysoki w przeciwieństwie do osób zdrowych, gdzie insulina pomaga utrzymać odpowiednie stężenie glukozy również po zjedzonym posiłku.
Krzywa insulinowo-cukrowa. Badanie insuliny i glukozy
Krzywa insulinowo-cukrowa jest to podstawowe badanie glukozy i insuliny we krwi. Przy jego pomocy oznacza się stężenie cukru i insuliny zarówno na czczo, jak również po obciążeniu organizmu glukozą. Dzięki temu obserwujemy, jak organizm reaguje na glukozę i czy trzustka wytwarza odpowiednie ilości insuliny oraz czy komórki nie są na nią odporne. Badanie insuliny i glukozy polega na pobraniu trzech próbek krwi żylnej. Pierwszą pobiera się na czczo, drugą po godzinie od wypicia roztworu 75 g glukozy wymieszanej z 250-300 ml , a kolejną po upływie dwóch godzin. Przy analizie oznacza się insulemię i glikemię na czczo po upływie godziny i dwóch godzin. W trakcie pobytu w laboratorium czy przychodni nie można spożywać żadnych innych pokarmów, a z płynów organizmowi można dostarczać tylko wodę.
Normy insuliny i glukozy na czczo i po glukozie
Wyniki badania poziomu insuliny i glukozy są analizowane przez lekarza. Warto jednak znać normy, aby jeszcze przed wizytą wiedzieć, czy nasza trzustka pracuje prawidłowo i czy jesteśmy narażeni na cukrzycę. Jak wynika z wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego stężenie glukozy we krwi powinno mieć następujące wartości:
- na czczo – do 100 mg/dl
- po godzinie po przyjęciu glukozy – do 180 mg/dl
- po dwóch godzinach po przyjęciu glukozy – do 140 mg/dl
Jeżeli chodzi o insulinę, to normy są następujące:
- na czczo – do 10mU/ml
- po godzinie po przyjęciu glukozy – do 50 mU/ml
- po dwóch godzinach po przyjęciu glukozy – do 30 mU/ml
Badanie insuliny i glukozy pomaga w wykryciu cukrzycy, a także zdiagnozowaniu stanu przedcukrzycowego. Za normę uznaje się glikemię na czczo 70 – 99 mg/dl (3,9 – 5,5 mmol/l). Przy wartościach 100-125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l) mamy do czynienia ze stanem przedcukrzycowym, a przy wynikach powyżej 126 mg/dl (7,0 mmol/l) z cukrzycą.
Badanie cukru i insuliny. Co oznaczają za niski i za wysoki poziom insuliny na czczo?
Zarówno za niski, jak też za wysoki poziom insuliny na czczo powinien niepokoić. Jeżeli jest za niski, to istnieje ryzyko wystąpienia genetycznie uwarunkowanej cukrzycy typu 1. W takim przypadku trzustka produkuje niewielką ilość insuliny lub w ogóle jej nie wytwarza. Jeżeli badanie glukozy i insuliny we krwi wykazało wysoki poziom insuliny na czczo, może to oznaczać insulinooporność. Wskazuje to na niewrażliwość komórek organizmu na wytwarzaną przez trzustkę insulinę. Jest to pierwszy etap rozwoju cukrzycy typu 2, choroby charakterystycznej dla osób z nadwagą i otyłością. Ponadto może się ona pojawić na skutek nadczynności tarczycy, guzów chromochłonnych, choroby Cushinga oraz hiperprolaktynemii. Insulinooporność wymaga zmiany nawyków żywieniowych. Zaleca się też zwiększoną aktywność fizyczną. W skrajnych przypadkach stosuje się również leczenie farmakologiczne.
Kiedy wykonać badanie glukozy i insuliny we krwi?
Badanie cukru i insuliny wykonuje się u pacjentów w konkretnych przypadkach. Zaleca się ich przeprowadzenie u osób mających objawy zaburzenia glikemii, do których zaliczamy: osłabienie organizmu, częste oddawanie moczu, przyspieszoną akcję serca, senność, wzmożony apetyt, nieustanne uczucie pragnienia oraz wzrost masy ciała. Badanie insuliny i glukozy jest też charakterystyczne dla profilaktyki u pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka zachorowalności na cukrzycę. Są to osoby zmagające się z chorobami układu sercowo-naczyniowego, z nieprawidłowymi wynikami podobnego badania, mające krewnych chorujących na cukrzycę, a także u kobiet z zespołem policystycznych jajników.
Do zaburzeń w zakresie glikemii przyczyniają się różne schorzenia. Są to m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca ciążowa, choroby nadnerczy i trzustki i zespół poposiłkowy po operacjach żołądka.
Częstotliwość badania glukozy w ciągu doby
U osób ze zdiagnozowaną cukrzycą bardzo ważna jest samokontrola. Powinny one regularnie wykonywać badanie cukru z wykorzystaniem specjalnego urządzenia, jakim jest glukometr. Jeżeli wstrzyknięcia insuliny występują często w ciągu doby, jest ich 3 lub więcej, to należy wykonywać w ciągu doby minimum 4 pomiary glukozy. Jeżeli leczenie cukrzycy odbywa się jedynie dietą, to w zupełności wystarczy raz w miesiącu wykonać jeden pomiar na czczo oraz 2 godziny po głównych posiłkach. Przy leczeniu lekami podawanymi doustnie takie pomiary wykonujemy raz w tygodniu. Tak naprawdę częstotliwość wykonywania pomiarów jest kwestią indywidualną, którą ustalamy z lekarzem.
Badanie insuliny i glukozy ma na celu zdiagnozowanie lub wykluczenie zarówno cukrzycy, jak również insulinooporności. Wykonuje się je u osób znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka, jak również u starszych pacjentów oraz zmagających się z chorobami przewlekłymi.
