W prestiżowym czasopiśmie naukowo-medycznym „The Lancet” opublikowano właśnie komentarz[1] do najnowszych (ogłoszonych w listopadzie 2020) wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczących aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia. Autorzy skupiają się na istotnych zmianach proponowanych w tegorocznych rekomendacjach w porównaniu do zaleceń poprzednich (z 2010 r.). Co nowego proponują eksperci WHO?
Wytyczne WHO 2020 – każda aktywność się liczy
Nowe wytyczne WHO[2] akcentują znaczenie skrócenia czasu siedzenia – nawet przyjmowanie pozycji stojącej zamiast siedzącej może wpłynąć na poprawę zdrowia i stanu ogólnego u osób prowadzących siedzący tryb życia.
Uznano, że „jakakolwiek (choćby najmniejsza) aktywność fizyczna jest lepsza niż żadna”, zastępując tym samym wcześniejszą zasadę dotyczącą minimalnego czasu ćwiczeń (10 minut). Ponadto, po raz pierwszy na szczeblu globalnym zaprezentowano szczegółowe rekomendacje dla kobiet w okresie ciąży i połogu, osób niepełnosprawnych i chorych przewlekle. Eksperci WHO przedstawili wiarygodne dowody naukowe na dodatkowe korzyści zdrowotne wynikające z aktywności fizycznej zarówno dla dzieci, jak i dla osób dorosłych, m.in. na poprawę funkcji poznawczych i zdrowia psychicznego (w tym zmniejszenie objawów depresji), poprawę jakości snu i ogólnej jakości życia związanej ze zdrowiem. Przypomniano również korzyści udowodnione już wcześniej, jak poprawa wydolności układu krążenia, wskaźników metabolicznych i sercowo-naczyniowych, pozytywny wpływ na stan kości i mięśni, redukcja ryzyka zaburzeń metabolicznych, chorób układu sercowo-naczyniowego i chorób nowotworowych, poprawa składu ciała oraz profilaktyka nadwagi, otyłości i ich groźnych konsekwencji.
Prowadzenie siedzącego trybu życia zwiększa niemal 3-krotnie ryzyko śmierci z powodów sercowo-naczyniowych. Dlatego, według wytycznych WHO, zdrowym dorosłym zaleca się tygodniowo: 75–150 minut intensywnych ćwiczeń lub 150–300 minut umiarkowanej aktywności fizycznej; a kobietom w ciąży i połogu – 150 minut aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności. Jednak eksperci Światowej Organizacji Zdrowia podkreślają, że każda, nawet najmniejsza dawka aktywności przynosi korzyści dla zdrowia i poprawia sprawność fizyczną. Dlatego warto angażować się nawet w niewielką ilość ruchu, która umożliwia czerpanie korzyści zdrowotnych z aktywności fizycznej przez osoby nieaktywne – również te, które uważają rekomendowany docelowy zakres ćwiczeń za nieosiągalny.
Aktywny tryb życia i zdrowie a COVID-19
Nowe wytyczne WHO nabierają szczególnego znaczenia w dobie pandemii, kiedy wprowadzane zasady, ograniczenia, lockdowny i konieczność utrzymywania dystansu społecznego mogą stwarzać dodatkowe bariery dla aktywności fizycznej i sprzyjać prowadzeniu siedzącego trybu życia. Sens nowych zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia łatwiej zrozumieć w świetle najnowszych badań. Według wyników dużego, amerykańskiego badania kohortowego[3] opublikowanych w „The Lancet Psychiatry”, u niemal 20% pacjentów w ciągu trzech miesięcy od zdiagnozowania COVID-19 zostało rozpoznane zaburzenie psychiczne. Z drugiej strony, pacjenci, u których wcześniej zdiagnozowano zaburzenie psychiczne są bardziej zagrożeni zachorowaniem na COVID-19 (w porównaniu do osób bez takiej diagnozy).
Tymczasem wyniki brytyjskich prospektywnych badań kohortowych (opublikowanych w BMC Medicine Online)[4] wskazują, że zwiększona wydolność fizyczna i siła mięśniowa wpływają na zmniejszenie ryzyka zaburzeń psychicznych. I odwrotnie: u osób z małą wydolnością krążeniowo-oddechową i słabym wytrenowaniem mięśni ryzyko występowania zaburzeń psychicznych wzrasta.
Zapewne to jedne z wielu przesłanek, które wpłynęły na modyfikację wytycznych WHO i ich ewoluowanie od zaleceń o charakterze treningu fizycznego w kierunku aktywnego trybu życia.
[1] Ding D, Mutrie N, Bauman A et al. Physical activity guidelines 2020: comprehensive and inclusive recommendations to activate populations. Lancet. 2020; 365: 1780-1782.
[2] WHO guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Geneva: World Health Organization; 2020.
[3] Taquet M, Luciano S, Geddes JR et al. Bidirectional associations between COVID-19 and psychiatric disorder: retrospective cohort studies of 62 354 COVID-19 cases in the USA. Lancet Psychiatry. 2020; S2215-0366(20)30462-4.
[4] Kandola AA, Osborn DPJ, Stubbs B et al. Individual and combined associations between cardiorespiratory fitness and grip strength with common mental disorders: a prospective cohort study in the UK Biobank. BMC Med 18, 303 (2020).
